فقه

 

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

خلاصه جلسه گذشته

 

عرض شد که در رابطه با اجتماع حیض با حمل سه دیدگاه وجود دارد که دیدگاه اول (امکان اجتماع حیض با حمل مطلقا) و دیدگاه دوم (امتناع اجتماع حیض با حمل مطلقا) در جلسات گذشته به طور مفصل بررسی شد. دیدگاه سوم، قول به تفصیل است که به سه تفصیل در این رابطه اشاره شد. تفصیل سوم از طرف صاحب حدائق (ره) مطرح شد و آن، اینکه خونی که زن باردار می‏بیند اگر اوصاف حیض را داشته باشد حیض است مطلقا، اعم از اینکه زن باردار، آن خون را در ایام عادتش ببیند یا اینکه آن را در غیر ایام عادتش ببیند، اما اگر خونی که زن باردار می‏بیند اوصاف حیض را نداشته باشد، حیض نیست مطلقا، اعم از اینکه در ایام عادتش ببیند یا در غیر ایام عادتش ببیند. 

 

صاحب حدائق (ره) برای کلام خود به دو روایت استناد کرده است که این روایات در جلسات گذشته ذکر و مورد بررسی قرار گرفت که یکی از آن دو روایت مرسله بود و استناد به آن تمام نبود، ولی روایت دوم (روایت ابی‏المغراء) مشکل سندی و دلالی نداشت.

 

آیت الله خویی (ره) بر استدلال صاحب حدائق (ره) اشکال کرد و فرمود که زن باردار با سایر زنان تفاوتی ندارد تا گفته شود که اگر در ایام عادتش خونی ببیند که صفات حیض را نداشته باشد، خون حیض نیست، بلکه باید گفت که او نیز همانند زن غیر باردار، اگر در ایام عادتش خون ببیند، حیض است، هرچند که صفات حیض را نداشته باشد و روایات مورد استناد صاحب حدائق (ره) معارض دارد که آیت الله خویی (ره) به چهار روایت در این رابطه اشاره کرد که در جلسه گذشته آن روایات ذکر شد.

 

نسبت بین دو دسته روایت مذکور

 

نسبت بین دو دسته روایت مذکور [، یعنی روایات دال بر اینکه ملاک برای حکم به حیضیّت یا عدم حیضیّت خونی که زن باردار می‏بیند، صفات حیض است (روایات مورد استناد صاحب حدائق _(ره)) و روایات دال بر اینکه ملاک برای حکم به حیضیّت یا عدم حیضیّت خونی که زن باردار می‏بیند، دیدن آن خون در ایام عادت ماهیانه است (روایات مورد استناد آیت الله خویی _(ره)] عموم و خصوص من‏وجه است زیرا دو وجه افتراق دارند و یک وجه اشتراک دارند چون روایات دسته اول (روایات مورد استناد صاحب حدائق _(ره)) از جهت اوصاف حیض، خاص است یعنی خونی که صفات حیض را نداشته باشد، حیض نیست و از جهت زمان دیدن خون، مطلق است یعنی اعم از این است که در ایام عادت باشد یا در ایام عادت نباشد و روایات دسته دوم (روایات مورد استناد آیت الله خویی _(ره))، از جهت زمان دیدن خون، خاص است یعنی خونی که در ایام عادت دیده شود، خون حیض است و از جهت اینکه صفات حیض را داشته باشد یا نداشته باشد، عام و مطلق است یعنی اعم از این است که صفات حیض را داشته باشد یا صفات حیض را نداشته باشد.

 

وجه افتراقِ دسته اول روایات (روایات مورد استناد صاحب حدائق (ره))، موردی است که خونی که زن می‏بیند اوصاف حیض را ندارد و در ایام عادتش نیز نمی‏باشد، وجه افتراقِ دسته دوم روایات (روایات مورد استناد آیت الله خویی (ره))، موردی است که خون، واجد اوصاف حیض است و در ایام عادت می‏باشد و وجه اشتراک، موردی است که زن باردار در ایام عادتش خونی ببیند که اوصاف حیض را نداشته باشد در نتیجه، این دو دسته روایت در موردی که زن باردار در ایام عادتش خونی ببیند که صفات حیض را نداشته باشد با هم تعارض می‏کنند، مثل اینکه زن باردار در ایام عادتش خونی را ببیند که زرد رنگ باشد که در این صورت، روایات مورد استناد صاحب حدائق (ره) اقتضا می‏کند که به عدم حیضیت چنین خونی حکم شود، ولی روایات دسته دوم اقتضا می‏کند که به حیضیّت چنین خونی حکم شود بنابراین، چون این دو دسته از روایات، به اطلاقشان با هم تعارض دارند و اطلاق این دو دسته روایت باعث شده است که دو وجه افتراق و یک وجه اشتراک داشته باشند لذا با هم تعارض و تساقط می‏کنند و پس از تساقط، به عمومات یا اطلاقاتی که فراتر از این دو دسته روایت است مراجعه می‏شود که به آنها عام یا اطلاق فوقانی گفته می‏شود، به این معنا که عام و مطلق است، اعم از اینکه زن باردار باشد یا باردار نباشد و آن عمومات و اطلاقاتِ فوقانی بر این دلالت دارند که اگر زن باردار خونی ببیند باید نمازش را ترک کند و مقتضای آن، این است که به حیضیّت خونی که زن باردار در ایام عادتش می‏بیند حکم شود، چه آن خون اوصاف حیض را داشته باشد و چه اوصاف حیض را نداشته باشد.

 

آیت الله خویی (ره) به روایات ذیل به عنوان مطلقاتی که بر این دلالت دارد که اگر زن باردار خون ببیند باید نمازش را ترک کند استناد کرده است؛

 

روایت اول: مُحَمَّدُ بْنُ‌ يَعْقُوبَ‌ عَنْ‌ عِدَّةٍ‌ مِنْ‌ أَصْحَابِنَا عَنْ‌ أَحْمَدَ بْنِ‌ مُحَمَّدٍ وَ أَبِي دَاوُدَ جَمِيعاً عَنِ‌ اَلْحُسَيْنِ‌ بْنِ‌ سَعِيدٍ عَنِ‌ اَلنَّضْرِ بْنِ‌ سُوَيْدٍ وَ فَضَالَةَ‌ بْن أَيُّوبَ‌ عَنْ‌ عَبْدِ اللَّهِ‌ بْنِ‌ سِنَانٍ‌ عَنْ‌ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ‌ عَلَيْهِ‌ السَّلاَمُ؛ أَنَّهُ‌ سُئِلَ‌ عَنِ‌ الْحُبْلَى تَرَى الدَّمَ‌ أَ تَتْرُكُ‌ الصَّلاَةَ‌؟ فَقَالَ‌: «نَعَمْ‌ إِنَّ‌ الْحُبْلَى رُبَّمَا قَذَفَتْ‌ بِالدَّمِ»[1].

 

در روایت مذکور، از امام صادق (ع) در رابطه با زن بارداری که خون می‏بیند سؤال شده است که آیا نمازش را ترک می‏کند؟ امام صادق (ع) در پاسخ فرموده است که بله، چه بسا ممکن است که از زن باردار خون خارج شود [و خون حیض ببیند].

 

گفته‏اند که از این روایت استفاده می‏شود که خونی که زن باردار در ایام عادتش می‏بیند، حیض است، هرچند که اوصاف حیض را نداشته باشد.

 

در سند روایت مذکور، تحویل صورت گرفته است و دو سند در یک جا جمع شده‏اند و سند روایت مذکور، مشتمل بر دو طریق است که به جهت اختصار یک جا جمع شده و ذکر شده‏اند؛

 

طریق اول، محمدبن یعقوب عن عدة من اصحابنا عن احمدبن محمد عن الحسین‏بن سعید عن النضربن سوید و فضالة‏بن أیوب عن عبدالله‏بن سنان عن ابی عبدالله علیه السلام.

 

طریق دوم، محمدبن یعقوب عن ابی داود عن الحسین‏بن سعید عن النضر بن سوید و فضالة‏بن أیوب عن عبدالله‏بن سنان عن ابی عبدالله علیه السلام.

 

در طریق اول، أبی داود نیست ولی در طریق دوم هست و این دو طریق یک جا آمده است.

 

روایت مذکور، از هر دو طریق صحیح است.

 

روایت دوم: مُحَمَّدُ بْنُ‌ الْحَسَنِ‌ بِإِسْنَادِهِ‌ عَنِ‌ اَلْحُسَيْنِ‌ بْنِ‌ سَعِيدٍ عَنْ‌ صَفْوَانَ‌؛ قَالَ‌: سَأَلْتُ‌ أَبَا الْحَسَنِ‌ الرِّضَا عَلَيْهِ‌ السَّلاَمُ‌ عَنِ‌ الْحُبْلَى تَرَى الدَّمَ‌ ثَلاَثَةَ‌ أَيَّامٍ‌ أَوْ أَرْبَعَةَ‌ أَيَّامٍ‌ تُصَلِّي؟ قَالَ:‌«تُمْسِكُ‌ عَنِ‌ الصَّلاَةِ‌»[2].

 

در روایت مذکور نیز از امام رضا (ع) درباره زن بارداری که سه روز یا چهار روز خون می‏بیند، سؤال شده است که نماز می‏خواند؟ امام رضا (ع) فرموده است که از خواندن نماز خودداری می‏کند.

 

گفته‏اند که از اطلاق این روایت نیز استفاده می‏شود که زن باردار اگر در ایام عادتش خونی ببیند، حیض است، چه صفات حیض را داشته باشد و چه صفات حیض را نداشته باشد.

 

«الحمدلله رب العالمین»