فقه

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

خلاصه جلسه گذشته

 

بحث در حکم مسلوس و مبطون بود. عرض شد که روایاتی مربوط به مسلوس و مبطون وارد شده‏اند که در جلسه گذشته روایاتی که در رابطه با مسلوس وارد شده بودند ذکر و بررسی شدند.

 

روایات مربوط به مبطون

 

روایت اول: عَنِ ابْنِ بُكَيْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ؛ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ (ع) عَنِ الْمَبْطُونِ، فَقَالَ: «يَبْنِي عَلَى صَلَاتِهِ»[1].

 

دو احتمال در رابطه با تعبیر «ینبی علی صلاته» که در روایت مذکور، آمده است، مطرح شده است؛

 

احتمال اول، اینکه مراد از تعبیر «یبنی علی صلاته» این است که اگر در اثناء نماز، غائط از شخص خارج شود، وضو بگیرد و سپس نمازش را ادامه بدهد.

 

احتمال دوم، اینکه مراد از تعبیر «یبنی علی صلاته» این است که اگر در اثناء نماز، غائط از شخص خارج شود، اعتنا نکند و نمازش را ادامه دهد.

 

به نظر می‏رسد که احتمال دوم، صحیح باشد، یعنی اگر در اثناء نماز، غائط از شخص خارج شود نباید به آن اعتنا کند و نمازش را ادامه می‏دهد و نیازی به وضو گرفتن در اثناء نماز نیست. بنابراین، از روایت مذکور، استفاده می‏شود که وضوی شخص مبطون برای نماز خواندن کفایت می‏کند و اگر در اثناء نماز غائط از او خارج شد نیازی به وضوی مجدد نیست.

 

روایت دوم: رَوَى مُحَمَّدُ بْنُ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (ع)؛ أَنَّهُ قَالَ: «صَاحِبُ الْبَطَنِ الْغَالِبِ يَتَوَضَّأُ وَ يَبْنِي عَلَى صَلَاتِهِ»[2].

 

به نظر می‏رسد که دلالت این روایت بر مدعا أظهر از روایت اول است چون معنای این روایت این است که کسی که غالباً غائط از او دفع می‏شود، وضو می‏گیرد و نمازش را می‏خواند [و اگر در اثناء نماز غائط از او خارج شود، اعتنا نمی‏کند و نمازش را ادامه می‏دهد].

 

روایت سوم: عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُكَيْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (ع)؛ قَالَ: «صَاحِبُ الْبَطَنِ الْغَالِبِ يَتَوَضَّأُ ثُمَّ يَرْجِعُ فِي صَلَاتِهِ فَيُتِمُّ مَا بَقِيَ»[3].

 

در نقل صاحب حدائق (ره)، کلمه «الغالب» نیامده است و در نقلی که در کتاب وافی آمده است کلمه «ثمّ یرجع» نیامده است.

 

مفاد روایت مذکور، این است که اگر در اثناء نماز از مبطون، غائط خارج شود، وضو می‏گیرد و سپس باقیمانده نمازش را می‏خواند.

 

روایت مذکور، با روایت دوم، بلکه با روایت اول، معارض است چرا که در آن دو روایت آمده بود که اگر در اثناء نماز از مبطون، غائط خارج شود به آن اعتنا نمی‏کند و نمازش را ادامه می‏دهد و نیازی به وضو گرفتن در اثناء نماز نیست، ولی در این روایت آمده است که شخص مبطون باید وضو بگیرد و سپس نمازش را ادامه دهد و تمام کند.

 

عرض می‏شود که تعارضی در کار نیست چون روایت سوم سنداً ضعیف است زیرا طریق شیخ به عیاشی ضعیف است و همچنین، عادتاً بعید است که راوی واحد (محمد بن مسلم) از امام واحد (امام باقر (ع)) یک مسأله را سه بار بپرسد و امام (ع) در هر مرتبه پاسخی غیر از پاسخ مرحله قبل بدهد. بنابراین، شاید بتوان گفت که هر سه روایت مذکور یا حداقل بعضی از این سه روایت، نقل به معنی شده‏اند، یعنی یا این روایات از جانب محمد بن مسلم نقل به معنی شده‏اند یا از غیر محمد بن مسلم نقل به معنی شده‏اند و چون مشخص نیست که چه لفظی از معصوم (ع) صادر شده است، نمی‏توان به این روایت اعتماد کرد و به وجوب وضو در اثناء نماز حکم کرد.

 

به علاوه اگر پذیرفته شود که روایات سه‏گانه مذکور، منقول به لفظ می‏باشند، عمل بر طبق روایت أخیر (روایت سوم) ممکن نیست، بلکه این روایت باید بر استحباب حمل شود، چون تعلیل مذکور در موثقه سماعه [«فَإِنَّمَا ذَلِكَ بَلَاءٌ ابْتُلِيَ بِهِ فَلَايُعِيدَنَّ إِلَّا مِنَ الْحَدَثِ الَّذِي يُتَوَضَّأُ مِنْهُ»] که در جلسه قبل به آن اشاره شد، ظهور در عموم دارد و آن دلیل به غیر مسلوس [، یعنی مبطون] نیز تعمیم داده می‏شود لذا واجب نیست که شخص مبطون، در اثناء نماز دوباره وضو بگیرد و ادامه نمازش را بخواند، بلکه فقط استحباب وضو در اثناء نماز از روایت سوم فهمیده می‏شود.

 

ذکر کلمه «الغالب» در روایت سوم، حاکی از این است که غائط قطع نمی‏شود و به طور مستمر و پی در پی خارج می‏شود که از این لفظ فهمیده می‏شود که این روایت به فرض سوم [از صورت دوم که بعداً بررسی خواهد شد] که شخص برای تمام نمازها یک وضو می‏گیرد، برمی‏گردد و لذا حکم به وضو در اثناء نماز، برای شخصی که غالباً به طور مستمر غائط از او خارج می‏شود و قطع نمی‏شود، صحیح نیست و لفظ «الغالب» که در روایت آمده است، شاهد بر این است که این روایت باید بر استحباب حمل شود.

 

خلاصه اینکه وضو در اثناء نماز برای شخص مسلوس و مبطون واجب نیست، هرچند که در اثناء نماز، بدون اختیار از آنها بول و غائط خارج شود.

 

«الحمدلله رب العالمین»