فقه

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

خلاصه جلسه گذشته

 

در جلسات گذشته، نظر مرحوم سید (ره) در رابطه با مسلوس و مبطون مطرح شد و عرض شد که در رابطه با مسلوس و مبطون یک بحث موضوعی مربوط به تعریف مسلوس و مبطون مطرح است و یک بحث حکمی مربوط به حکم مسلوس و مبطون مطرح است. در رابطه با حکم مسلوس و مبطون عرض شد که صوری قابل تصویر است که صورت اول ذکر و بررسی شد.

 

مرحوم سید (ره) در ادامه نوشته است: «و أما الصورة الثانية و هي ما إذا لم تكن فترة واسعة إلا أنه لا يزيد على مرتين أو ثلاثة أو أزيد بما لا مشقة في التوضؤ في الأثناء و البناء يتوضأ و يشتغل بالصلاة بعد أن يضع الماء إلى جنبه فإذا خرج منه شي‌ء توضأ بلا مهلة و بنى على صلاته من غير فرق بين المسلوس و المبطون لكن الأحوط أن يصلي صلاة أخرى بوضوء واحد خصوصا في المسلوس بل مهما أمكن لا يترك هذا الاحتياط فيه»[1].

 

صورت دوم، این است که فرصت موسّعی در اختیار شخص نیست تا بتواند در آن فرصت ایجاد شده، وضو بگیرد و نمازش را با طهارت بخواند، لکن خروج بول یا غائط دو بار یا سه بار یا بیشتر برای شخص پیش می‏آید، لکن به گونه‏ای نیست که وضو گرفتن در اثناء نماز برای شخص مشقت داشته باشد که در این صورت، شخص وضو می‏گیرد و بعد از اینکه آب را کنار خود گذاشت، مشغول نمازخواندن می‏شود، پس اگر حدثی از او سر زد، بدون فاصله وضو می‏گیرد و بنا بر نماز می‏گذارد و ادامه نماز را می‏خواند [، یعنی اگر در بین نماز حدثی از شخص صادر شد، بلافاصله وضو می‏گیرد و ادامه نمازش را می‏خواند] و از این جهت بین مسلوس و مبطون تفاوتی نیست، لکن احتیاط [مستحب] این است که شخص [خصوصاً مسلوس] نماز دیگری را با وضوی واحد بخواند، بلکه اگر ممکن باشد این احتیاط در رابطه با آن ترک نمی‏شود [، یعنی احتیاط واجب این است که در صورت امکان، شخص مسلوس نماز دیگری را وضوی واحد بخواند، بدون اینکه در اثناء نماز دوباره وضو بگیرد].

 

صورت دوم، سه فرض دارد؛

 

فرض اول، اینکه بول یا غائط دو بار یا سه بار یا بیشتر از شخص خارج می‏شود، به گونه‏ای که وضوگرفتن بعد از هر حدث موجب عسر و حرج نمی‏شود که در این صورت، حکم این است که شخص وضو می‏گیرد و مقداری آب نیز کنار خود می‏گذارد و نمازش را شروع می‏کند و اگر در اثناء نماز، بول یا غائطی از او خارج شد بلافاصله وضو می‏گیرد و نمازش را ادامه می‏دهد. بنابراین، اگر وضو گرفتن در اثناء نماز مستلزم فعل کثیر نشود، همچنین، مستلزم به هم خوردن صورت نماز نشود، شخص در اثناء نماز وضو می‏گیرد و نمازش را ادامه می‏دهد.

 

فرض دوم، این است که بول یا غائطی که از شخص خارج می‏شود زیاد است، به گونه‏ای که اگر بخواهد بعد از هر خروج بول یا غائط وضو بگیرد به عُسر و حرج مبتلا می‏شود و برای شخص مشقّت دارد، مثل اینکه مشغول نماز خواندن شود و با هر جمله‏ای که می‏خواند، حدثی از او خارج شود که در این صورت، وضو گرفتن بعد از هر خروج حدث، برای شخص مشقت دارد و عُسر و حرج به دنبال دارد. در این صورت واجب است که شخص برای هر نمازی وضو بگیرد [، مثلاً برای نماز ظهر یک وضو و برای نماز عصر وضوی دیگری بگیرد] و خروج حدث در اثناء نماز مشکلی ندارد.

 

فرض سوم، این است که اصلاً بول قطع نمی‏شود و پی در پی و به صورت قطره قطره از شخص خارج می‏شود که در این صورت شخص یک وضوی واحد برای تمام نمازها می‏گیرد و شخص مذکور در حکم متطهِّر است مگر اینکه حدث دیگری، مثل خواب از او صادر شود یا اینکه بول و غائطی که از شخص خارج می‏شود به صورت متعارف باشد و با خروج استمراری و قطره‏ای متفاوت باشد که در این صورت، شخص باید دوباره وضو بگیرد.

 

بررسی فرض اول

 

در فرض اول که بول یا غائط دو بار یا سه بار یا بیشتر از شخص خارج می‏شود، ولی وضوگرفتن بعد از هر حدث موجب عسر و حرج نمی‏شود، حکم این است که شخص وضو بگیرد و مقداری آب کنار خود بگذارد و نمازش را شروع ‏کند که اگر در اثناء نماز، بول یا غائطی از او خارج شد بلافاصله و بدون اینکه صورت نماز به هم خورد، وضو بگیرد و نمازش را ادامه دهد.

 

حکم مذکور، طبق قاعده است و می‏توان به ادله‏ای که طهارت را شرط نماز می‏دانند استناد کرد و گفت که در فرض مذکور نیز عملاً نماز با طهارت خوانده شده است.

 

ادله‏ای که به اطلاقشان بر شرطیت طهارت برای نماز دلالت دارند به دو دسته تقسیم می‏شوند؛

 

دسته اول از روایات، مثل روایت زرارة از امام باقر (ع): «لَا صَلَاةَ إِلَّا بِطَهُورٍ»[2] بر اعتبار طهارت در آنچه صلاة بر آن اطلاق دارد، دلالت دارند، به این معنی که شخصی که مشغول نماز شده است، تخلّل و فاصله ایجاد شده در بین نماز که به واسطه وضو گرفتن به وجود آمده است جزء نماز شمرده نمی‏شود لذا «لاصلاة الا بطهور» بر اعتبار طهارت در اکوان متخلّلة که به واسطه وضوگرفتن در بین نماز به وجود آمده است، دلالت ندارد چون نماز بر این فواصل ایجاد شده، صدق نمی‏کند و فرض این است که در فرض مذکور، شخص عمداً در بین نماز وضو نگرفته است، بلکه به خاطر مشکلی که دارد، مجبور شده است که در بین نماز که حدث از او سر زده است، وضو بگیرد و نمازش را ادامه بدهد.

 

اما دسته دوم از روایات بر اعتبار طهارت برای نماز حتی در اکوان متخلّلة دلالت دارند، یعنی در هنگامی که شخص در اثناء نماز مشغول وضو گرفتن است نیز باید طهارت داشته باشد. این ادله، ادله قواطع صلاة می‏باشند که بر بطلان نماز به وسیله قواطعی، مثل پشت کردن به قبله و خروج حدث  دلالت دارند بنابراین، نفس وقوع حدث در نماز، هرچند در اکوان متخلّلة باشد، موجب بطلان نماز می‏شود و در نتیجه، ما سبق از نماز به ما بعد آن ملحق نمی‏شود، یعنی آنچه از نماز را که شخص، قبل از وضو گرفتنِ در اثناء نماز خوانده به بعد از وضو گرفتن ملحق نمی‏شود لذا نمی‏توان گفت که بعد از خروج حدث در بین نماز، شخص وضو می‏گیرد و نمازش را ادامه می‏دهد.

 

لکن عرض می‏شود که مسلوس و مبطون استنثاء شده‏اند، یعنی هرچند روایاتی وجود دارند که بعضی از چیزها، مثل پشت به قبله کردن و خروج حدث، قاطع نماز می‏باشند، لکن نسبت به مسلوس و مبطون به اعتبار اخباری که در رابطه با این دو آمده است، صرف نظر شد، چرا که این اخبار بر این دلالت داشتند که حدث در حق مسلوس و مبطون قاطع نماز نیست چون اگر بنا بود که حدث نسبت به مسلوس و مبطون، قاطع نماز باشد باید نماز از مسلوس و مبطون ساقط می‏شد چون این دو تمکن از صلاة مأمورٌبه ندارند زیرا خروج بول یا غائط پیوستگی و استمرار دارد و شخص تمکن از صلاة مأمورٌبه را ندارد و با توجه به اینکه گفته شد که نماز از مسلوس و مبطون ساقط نمی‏شود این دو استثناء شده‏اند و نسبت به مسلوس و مبطون بر اساس استثناء عمل می‏شود.

 

«الحمدلله رب العالمین»