فقه

خلاصه جلسه گذشته

بحث در مسأله 619 بود. عرض شد که از فرمایش مرحوم سید (ره) استفاده می‏شود که در رابطه با وضوی جبیره‏ای دو نظر مطرح است؛ گروهی، مثل خودِ مرحوم سید (ره) معتقدند که وضوی جبیره‏ای رافع حدث است، یعنی هر عملی که نیاز به وضو دارد را می‏توان با وضوی جبیره‏ای نیز انجام داد، ولی گروهی دیگر معتقدند که وضوی جبیره‏ای فقط مبیح برای نماز است، یعنی شخص با وضوی جبیره‏ای فقط مجاز به خواندن نماز است و وضوی جبیره‏ای رافع حدث نیست تا شخص بتواند سایر اعمالی که به وضو نیاز دارند را نیز با وضوی جبیره‏ای انجام دهد.

همچنین، عرض شد که قائلین به مبیح بودن وضوی جبیره‏ای در مقام ارائه دلیل برای مدعای خود گفته‏اند که ادله دال بر جواز وضوی جبیره‏ای قاصرند و بر رافعیت وضوی جبیره‏ای دلالت نمی‏کنند.

عرض می‏شود که روایاتی که در باب جبائر وارد شده‏اند نوعاً به این اشاره دارند که روای از معصوم (ع) درباره کیفیت وضو در رابطه با زخم، قرح و شکستگی که در مواضع وضوی او ایجاد شده است، سؤال کرده است و امام معصوم (ع) در پاسخ فرموده است که باید بر جبیره مسح شود و معنای این سخن امام (ع) این است که منظور از کیفیت وضو و غُسلی که سؤال شده است، وضو و غُسلی است که نماز متوقف بر آن است که در این صورت وظیفه شخص این است که وضو و غُسل جبیره‏ای انجام بدهد و از پاسخ امام (ع) استفاده نمی‏شود که وضوی جبیره‏ای فقط مبیح برای نماز خواندن است و رافع حدث نیست، بلکه پاسخ امام (ع) اطلاق دارد و از این اطلاق فهمیده می‏شود که وضوی جبیره‏ای همان حکم وضوی معمولی را دارد، بنابراین، ادعای اینکه وضوی جبیره‏ای طهارت‏آور نیست و فقط مبیح برای نماز است، صحیح نیست.

اما در رابطه با کلام کسانی که به رافعیت وضو و غُسل جبیره‏ای قائلند و معتقدند که وضوی جبیره‏ای همانند وضوی معمولی رافع حدث است و طهارت‏آور است، سؤال این است که آیا وضوی جبیره‏ای در عرض وضوی معمولی است که انسان گاهی وضوی معمولی را اختیار می‏کند و گاهی وضوی جبیره‏ای را اختیار می‏کند؟

عرض می‏شود که کسانی که به رافعیت وضو و غُسل جبیره‏ای قائلند اگر نظرشان این باشد که وضوی جبیره‏ای همانند وضوی معمولی، یک فرد از طبیعی مأمورٌبه شارع محسوب می‏شود و این دو [وضوی معمولی و وضوی جبیره‏ای] در عرض هم می‏باشند و شخص مخیّر است که هر کدام از این دو [، یعنی وضوی معمولی و وضوی جبیره‏ای] را برگزیند [، مثل نماز شکسته و نماز تمام که در عرض هم می‏‎باشند و نمازی که شخص در سفر می‏خواند همانند نمازی است که در حَضَر می‏خواند و طبیعی مأمورٌبه شارع هر دو را شامل می‏شود]، در این صورت سؤال این است که اگر مکلّف تمکّن داشته باشد که وضوی تام و کامل بگیرد آیا می‏تواند به صورت اختیاری به جای وضوی کامل، وضوی جبیره‏ای بگیرد یا نمی‏تواند؟ یعنی آیا مراد کسانی که به رافعیت وضوی جبیره‏ای قائلند این است که شخص مخیر است که در اتیان طبیعی مأمورٌبه به جای وضوی تام و کامل، وضوی جبیره‏ای بگیرد یا مرادشان این نیست؟ عرض می‏شود که اگر مرادشان این باشد که شخص مخیر است که در اتیان مأمورٌبه شارع، به جای وضوی کامل، وضوی جبیره‏ای بگیرد، این صحیح نیست چون اخباری که در باب احکام جبائر وارد شده‏اند مثل ادله‏ای است که بر کفایت تیمّم برای فرد فاقد آب، دلالت دارند، یعنی همان‏گونه که ادله دال بر تیمّم در فقدان آب فرضی را که شخص عذر دارد و آب در دسترس او نیست، شامل می‏شود در فرض مورد بحث نیز وضوی جبیره‏ای وظیفه شخص معذور را که عذر دارد و نمی‏تواند وضوی کامل انجام بدهد، مشخص کرده است و این‏گونه نیست که با فرض تمکّن از وضوی کامل، شخص می‏تواند وضوی جبیره‏ای بگیرد. بنابراین، مناسب است که گفته شود که وضوی جبیره‏ای همانند وضوی تام و کامل طهارت‏آور است، اما در طول وضوی تام و کامل است و در عرض آن نیست.

سؤال: اگر کسی برای خودش عذر درست کرد و خود را صاحب عذر کرد، آیا نماز از او ساقط می‏شود یا می‏تواند وضوی جبیره‏ای بگیرد و نماز بخواند؟

مرحوم آیت الله خویی (ره) فرموده است که ممکن است که گفته شود که شرائط وضوی جبیره‏ای در فرض مذکور، وجود ندارد و نماز از شخص ساقط است و شخص مورد نظر به خاطر اینکه نماز را تفویت کرده است، معاقب است، اما عده‏ای گفته‏اند که هرچند که خود شخص برای خودش عذر درست کرده است، لکن موضوع وضوی جبیره‏ای محقق شده است لذا او باید وضوی جبیره‏ای بگیرد و نمازش را بخواند و نماز از او ساقط نمی‏شود.

خلاصه اینکه وضوی جبیره‏ای و تیمّم برای شخصِ معذور همانند وضوی تام و کامل می‏باشند و طهارت‏آورند و در طول وضوی تام و کامل قرار می‏گیرند.

«الحمدلله رب العالمین»