فقه

«الحمدلله رب العالمين و صلي‌الله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»

مسئله 280: «إذا انحصر ثوبه في نجس فإن لم يمكن نزعه حال الصلاة لبرد أو نحوه صلّى فيه، و لا يجب عليه الإعادة أو القضاء، و إن تمكن من نزعه ففي وجوب الصلاة فيه أو عارياً أو التخيير وجوهٌ: الأقوى الأول، و الأحوط تكرار الصلاة».[1]

مرحوم سید (ره) می‌فرماید: اگر لباس نمازگزار منحصر شد به لباس نجس، یعنی غیر از لباس نجس،لباس دیگرینداشت ومثلاً به خاطر سرما و مانند آنممکن نبودآن لباس نجس را بیرون بیاورد لذا در همان لباس نجس نماز خواند در این صورت لازم نیست نمازش را اعاده (در وقت) یا قضا (در خارج وقت) نماید اما اگر تمکن ازبیرون آوردنلباس نجسرا داشتدر وجوب نماز خواندن در لباس نجس یا عاریاً یا تخییر بین این دووجوهی مطرح است که اقوی این است که در لباس نجس نماز بخواند و احتیاطاً تکرار کند، یعنی یک بار با لباس نجس و بار دوم بدون لباس و عاریاً نماز بخواند.

این مسئله دارای دو فرع است:

فرع اول:اگر لباس انسان نمازگزار منحصر شد به لباس نجس، یعنی لباس دیگری نداشتو به هر دلیلی (مثلاًبه خاطر سرما یا ترس از سرقت) نتوانستلباسش را بیرون بیاورد جایز است در همان لباس نجس نماز بخواند و نیاز به اعاده و قضا نیست.دلیل:

اولاً:دلیل جواز نماز در لباس نجس اطلاق روایتی است که در این موضوع وارد شده و این روایت حتی شامل صورت غیر اضطرار هم می‌شود تا چه رسد به صورت اضطرارامامقوله اضطرار  و قدرمتیقن آن روایت مدعای ما را ثابت می‏کند.

ثانیاً:صاحب جواهر(ره)ادعای ضرورت و اجماع کرده است.

صاحب جواهر (ره) می‏فرماید: «لا اشکال و لاخلاف فی جواز الصلاة فی ثوب نجس لان الصلاة لا تسقط بحالٍ»،در جواز خواندن نماز با لباس نجس اختلافی نیست؛ چوننماز در هیچ حالی ساقط نمی‏شود لذا در فرضی هم که لباس انسان نجس است باید نمازش را بخواند و حق ندارد آن را ترک کند. پس اجماع و ضرورت می‌گوید که نماز خواندن در لباس نجس مانعی ندارد، چون شخص لباس نجس بر تن دارد و امکان بیرون آوردن آن هم وجود ندارد.

ثالثاً:بعلاوهمکلف، معذور است و از قدرت او خارج شده و خدای متعال اُولی است که عذر این بنده غیر مکلف را نپیذیرد در حالی که خدای متعال عذر این بنده غیر مقدور را می‏پذیرد.

علاوه بر این روایاتی در باب مبطون و مسلوس وجود دارد که در مورد بحث ما به آن استدلال می‌شود اما در این مورد سوالی وجود دارد که اگر این عذر در وقت یا خارج وقت برطرف شد، آیا اعاده یا قضا نیاز دارد یا نیاز ندارد؟

روایت اول:عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) الرَّجُلُ يَعْتَرِيهِ الْبَوْلُ وَ لَا يَقْدِرُ عَلَى حَبْسِهِ قَالَ: «فَقَالَ لِي إِذَا لَمْ يَقْدِرْ عَلَى حَبْسِهِ فَاللَّهُ أَوْلَى بِالْعُذْرِ يَجْعَلُ خَرِيطَةً»[2]،کسی که بول بر او عارض می‏شود و توان خودداری را ندارد چه کند؟ حضرت (ع) فرمودند: اگر نمی‌تواند جلوی بول را بگیرد خداوند اولی به پذیرفتن عذر است لذاپارچه‏ای قرار دهد که به بقیه جاها سرایت نکند.

مانحن فیه هم از همین قبیل است، یعنیشخص ناگزیر است با لباس نجس نماز بخواند و امکان بیرون آوردن نیست لذا از این جهتکه شخص ناچار است فرقی بین لباس و بدن  و امثال آننیست.

روایت دوم:عنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ أَخَذَهُ تَقْطِيرٌ مِنْ فَرْجِهِ إِمَّا دَمٌ وَ إِمَّا غَيْرُهُ قَالَ:«فَلْيَصْنَعْ خَرِيطَةً وَ لْيَتَوَضَّأْ وَ لْيُصَلِّ فَإِنَّمَا ذَلِكَ بَلَاءٌ ابْتُلِيَ بِهِ فَلَا يُعِيدَنَّ إِلَّا مِنَ الْحَدَثِ الَّذِي يُتَوَضَّأُ مِنْهُ».[3]

سماعه می‏گوید: از امام (ع) سؤال کردم مردی که بول یا خون او قطره قطره می‌آید نمازش را چگونه بخواند؟ حضرت (ع) فرمودند: پارچه‏ای قرار دهد و وضوء بگیرد و نمازش را بخواند، زیرا این مشکلی است که به آن مبتلا شده و اگر با این کیفیت نمازخواند دیگر نیاز به اعاده ندارد، مگر اینکه وضویش به خاطر حدثی غیر از مورد مذکور باطل شود که در آن صورت باید نمازش را اعاده کند.

علاوه بر این روایات، روایات دیگری وجود دارد کهبر انحصار نماز در لباس نجس تصریح کرده، روایاتی که تا الان ذکر شد بحث انحصار نبود بلکه در مورد حالت کلی اضطرار بود ولی روایتی که در زیر به آن اشاره می‏کنیم به انحصار نماز در لباس نجس تصریح دارد.

صحيحة الحلبي سئلت أبا عبد اللّه عليه السّلام عن الرجل يجنب في الثوب أو يصيبه البول و ليس معه ثياب غيره قال عليه السّلام:«يصلى فيه إذا اضطر اليه»[4].شخصی که در لباسش جنب می‌شود و یا بول به لباس او اصابت می‌کند و لباس دیگری ندارد چگونه نماز بخواند؟ حضرت (ع) فرمودند: اگر مضطر است و چاره دیگری ندارد با همان لباس نجس نماز بخواند.

حال شخصی با این حالت نماز خواند اگر بعداً عذرش مرتفع شد آیا نیاز به قضا یا اعاده دارد یا خیر؟ پاسخ این است که قضا لازم نیست؛ چون قضا دائر مدار فوت است و اگر صدق فوت بر نماز شد آنوقت قضا نیاز دارد و با این وجود که با اضطرار نماز خوانده و طبق وظیفه عمل کرده چیزی از او فوت نشده تا نیاز به قضا داشته باشد.

«الحمدلله رب العالمين»