بسمه تعالی مشروح خطبه های نماز جمعه حضرت آیت الله حسینی بوشهری مورخ 95/06/12 خطبه شماره 123 |
خطبه اول
السلام عليکم و رحمت الله و برکاته، السلام عليک يا حجة الله، السلام عليک يا بقية الله في أرضه، السلام علي المهدي الذي وعد الله عز و جل أن يملأ به الأرض عدلاً و قسطاً کما ملئت ظلماً و جوراً
أعوذ بالله من الشيطان الرجيم بسم الله الرحمٰن الرحيم
الحمد لله نَحْمَدُهُ و نَسْتَعينُهُ و نَسْتَغْفِرُهُ و نَسْتَهْديهِ و نُؤمِنُ بِهِ و نَتَوَکَّلُ عليه
و نعوذ بالله من شُرورِ أنفسنا و من سيئات أعمالنا
و نشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شريک له
و نُصَلّي و نُسَلِّمُ علي حبيبه و نجيبه و خيرته في خلقه، حافظ سِرِّهِ و مُبَلِّغِ رسالاته، بشير نعمته و نذير نقمته، سيدنا و نبينا حبيب إله العالمين أبا القاسم محمد و علي آله الطيبين الطاهرين المعصومين المُکَرَّمين الهدات المهديين و اللعن الدائم علي أعدائهم أجمعين من الآن إلي قيام يوم الدين آمين يا رب العالمين
عباد الله اوصيکم و نفسي بتقوي الله
قال مولانا أمير المؤمنين علي بن أبي طالبٍ عليه أفضل صلوات المصلين:
«إتَّقِ الله فی کلِّ أمرک فإنَّ الله مع الَّذین اتَّقَوا و الَّذین هم محسنون»[1]
بندگان خدا خودم و شما را به تقوای الهی توصیه میکنم. امیرمؤمنان در این جمله ارزشمند خطاب به همه ما میفرماید در تمام امور زندگی محور را تقوا قرار ده... زیرا اگر این دغدغه را داری که چه کنیم که خدا با ما باشد، خدا همواره همراه پرهیزگاران و نیکوکاران است.
در خطبه اول اصل بحث تحت عنوان اصول حاکم بر روابط اجتماعی بود و در زیرمجموعه آن تاکنون به چند سرفصل کلیدی پرداختهایم. آخرین سرفصلی که باید پیرامون آن سخن گوییم و گفتیم یکی از عواملی که میتواند در سالم سازی روابط اجتماعی نقش آفرین باشد و عامل تأثیرگذاری در مقابله با ناهنجاریهای اجتماعی و رفتارهای نادرست اخلاقی است، فریضه امر به معروف و نهی از منکر است. در خطبه گذشته به دو موضوع از این بحث اشاره کردیم. واژه معروف و منکر را در آموزه های دینی معنا کردیم و مطلب دیگری که به آن پرداختیم، معیار سنجش معروف و منکر و بیان مصادیق و ضرورت معروف و منکر از منظر عقلانی بود. وعده دادیم در این جلسه به ضرورت وحیانی امر به معروف و نهی از منکر بپردازیم. قبل از آنکه وارد آیات و روایات در این زمینه شوم و در آنجا به یک تقسیمبندی بپردازم، به نکتهای اشاره میکنم و آن اهمیت و جایگاه امر به معروف و نهی از منکر است. در آموزههای دینی امر به معروف و نهی از منکر به منزله نماز و جهاد به عنوان یک حرکت عبادی سیاسی است. تعبیری که امیر مؤمنان در رابطه با امر به معروف و نهی از منکر دارند، نشان دهنده اهمیت و جایگاه امر به معروف و نهی از منکر است. میفرماید: جهاد در راه خدا در مقایسه با امر به معروف و نهی از منکر به منزله قطرهای است در مقابل دریا. این واژه در ساختار نظام سیاسی اسلام نقشی اساسی دارد و به عنوان مهمترین عنصر نظارتی و فراگیر میتوان از آن یاد کرد. طبق یک تعبیر نظارت به چهار گونه تقسیم میشود و این چهار گونه تحت پوشش امر به معروف و نهی از منکر است.
1- نظارت دولت بر مردم
2- نظارت مردم بر دولت
3- نظارت مردم بر مردم
4- نظارت دولت بر کارگزاران و عاملان حکومت
این جایگاه مهم امر به معروف و نهی از منکر در ساختار نظام سیاسی اسلام است که باید به آن توجه و دقت کرد.
بعد از اینکه بحث ضرورت عقلانی امر به معروف و نهی از منکر را مطرح کردیم، باید به بررسی آیاتی در این زمینه بپردازیم. این آیات به دو دسته تقسیم میشوند.
1- دسته ای از آیات به صراحت به عنوان باید و لزوم این مسئله را در قالب تعبیرات مختلف مطرح کرده است.
2- دسته دیگر که شاید امروز نتوانم حق آن را ادا کنم، آیاتی است که نسبت به کسانی که ترک امر به معروف و نهی از منکر میکنند... مجازات، عذاب، هلاکت... از اینگونه واژگان و تعبیرات در رابطه با تارکین امر به معروف و نهی از منکر در یک جامعه اسلامی مطرح شده است.
آیات مربوط به دسته اول را عرض میکنم. ﴿و لتَکُن مِنکم أُمَّةٌ یَدعونَ إلی الخیر و یَأمُرونَ بالمعروف و یَنهَونَ عن المنکر و اولئک هم المفلحون[2]﴾ در این آیه امر مطرح شده... ﴿و لتَکُن﴾ که در برگردان به فارسی از کلمه باید در اینجا میتوان استفاده کرد و از سوی دیگر فلاح را مطرح کرده... یعنی اگر امت اسلامی به دنبال رستگاری و سعادت است، در پرتوی امر به معروف و نهی از منکر است. آیه دیگر ﴿کُنتُم خیرَ أُمَّةٍ أُخرِجَت للناس تَأمُرونَ بالمعروف و تَنهَونَ عن المنکر و تُؤمِنونَ بالله[3]﴾ شما برتر و بالاترید منتها یک قید دارد که در پرتوی امر به معروف و نهی از منکر در جامعه اسلامی است... ﴿تَأمُرونَ بالمعروف و تَنهَونَ عن المنکر﴾ تا این مدال افتخار خیر امت بودن برای شما باقی بماند. نکته جالب این است که به اهمیت امر به معروف که میرسیم... در عینی که در کنار ایمان به خدا ذکر کرده، حتی بر آن مقدم شده و شاید میخواهد بگوید رواج ایمان در یک جامعه اسلامی در پرتوی امر به معروف و نهی از منکر است... هم کنار ایمان و هم مقدم بر آن به عنوان ضمانت اجرایی ایمان در جامعه دینی است. آیه دیگری که اشاره کرده و بار مسئولان را سنگین نموده که همان نظارت دولت بر رفتار جامعه است، ﴿الذین إن مَّکَّنّاهُم فی الأرض أقاموا الصلاةَ و ءاتَوُا الزکاة و أمَروا بالمعروف و نَهَوا عن المنکر[4]﴾ موقعی که به شما قدرت دادیم، مسئولیت و پست دادیم، حکومتی را سرنگون کردیم و شما را خلیفه و جانشین آن به عنوان حکومت صالحان قرار دادیم... کسانی که مکنت دارند شاخصه هایی دارند که از آن جمله است اقامه نماز و ایتای زکات و امر به معروف و نهی از منکر در جامعه اسلامی. یعنی دولت و مسئولان و صاحبان قدرت و مکنت وظیفه دارند پرچم امر به معروف و نهی از منکر را برافراشته نگه دارند تا جامعهای که خون داده و هشت سال دفاع مقدس را اداره کرده در یک فضای سالم بتواند نفس کشد. آخرین آیه ﴿و المؤمنون و المؤمنات بعضُهُم أولیاءُ بعض یَأمُرونَ بالمعروف و یَنهَونَ عن المنکر و یُقیمونَ الصلاة و یُؤتونَ الزکاة و یُطیعونَ الله و رسوله[5]﴾ شاخصه یک انسان مؤمن چیست؟ ﴿یَأمُرونَ بالمعروف و یَنهَونَ عن المنکر و یُقیمونَ الصلاة و یُؤتونَ الزکاة﴾ یعنی این واجبات در یک مسیرند. نمیشود نماز را انجام دهیم ولی عدل آن را که امر به معروف و نهی از منکر است به فراموشی بسپاریم و خیال کنیم چیزی متوجه ما نیست.
«إنَّ اللهَ يَأمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإحْسان وَ ايتاءِ ذي الْقُرْبيٰ وَ يَنْهيٰ عَن الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ البَغْيِ يَعِظُکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرون»
پروردگارا ما را بیامرز. به اسلام و اسلاميان عزت عنايت فرما. پروردگارا روح بلند رهبر فقیدمان حضرت امام و مراجع گذشته ما عالی است، اعلا بگردان، به رهبر معظم انقلاب اسلامی و سایر مراجع تقلید عزت، سلامت، طول عمر بابرکت مرحمت فرما. پروردگارا به خانوادههاي مکرم شهيدانمان، شهدای انقلابمان، شهدای دفاع مقدسمان، شهدای دفاع حرم امام و کسانی که الان هر روز ما در تشییع جنازه اینها شرکت میکنیم، مدافعان حرم، کسانی که واقع مطلب جانانه ورود پیدا میکنند، خدایا همه شهدای ما را با شهدای کربلا محشور بگردان، به جانبازانمان سلامت، به آزادگانمان عزت، به رزمندگانمان پیروزی عنایت بفرما
أعوذ بالله من الشيطان الرجيم بسم الله الرحمن الرحيم
(بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ* إِنَّا أَعْطَيْنَاکَ الْکَوْثَرَ * فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ * إِنَّ شَانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ)
صدق الله العلي العظيم
خطبه دوم
قال مولانا أمیر المؤمنین:
«أَیَسُرُّکَ أن تَلقَ الله غداً فی القیامة و هو علیکَ راضٍ غیرُ غَضبان کُن فی الدنیا زاهداً و فی الأخرة راغباً و علیک بالتَّقوی و الصدق»[6]
امیرمؤمنان در این کلام نورانی ما را به تقوا دعوت میکند و میفرماید: آیا خوشحال میکند تو را که فردای قیامت خدای متعال را با این حالت ملاقات کنی که از تو راضی باشد و خشمگین نباشد. فردای قیامت که ﴿یوم لا یَنفَعُ مالٌ و لا بنون إلّا من أتَی الله بقلبٍ سلیمٍ﴾[7] راهکار این است که سادهزیستی در دنیا شعار تو و عشق و میل و رغبت به آخرت سرمایه و برنامه زندگی تو باشد و در پایان میفرماید دو چیز را سرلوحه برنامه زندگی خود قرار ده: تقوا و راستی و راستگویی. امیدواریم این کلمات نورانی بر دلهای ما اثر کند و رفتار ما را تغییر دهد و برنامه زندگی ما را برنامه زندگی اهل بیت قرار دهد.
اولین مناسبت که مربوط به آخر ماه ذی قعده است، سالروز شهادت امام جواد علیه السلام نهمین امام و پیشوای ماست. وجود مقدس امام جواد علیه السلام در سن 25 سالگی به دستور معتصم عباسی و به وسیله همسرش ام الفضل دختر مأمون عباسی و با زهر به شهادت میرسد. بعد از شهادت والد بزرگوارش وجود مقدس امام رئوف علی بن موسی الرضا در سن هفت سالگی به امامت میرسد. شرایط سختی برای تشیع پیش آمد که تاکنون با آن مواجه نبودند. حتی شخصیتهایی که جز یاران امام رضا بودند، به تردید افتادند مثل یونس بن عبد الرحمان که در مجلسی این پرسش را مطرح کرد که تا زمانی که این کودک بزرگ شود ما چه کنیم؟ مسائل را از چه کسی بپرسیم؟ مشکلات دینی را چگونه حل کنیم که در آنجا با اعتراض سخت ریان بن سعد مواجه میشود. میگوید جناب یونس بن عبد الرحمان تو ادعای دوستی نسبت به امام داری... چگونه نسبت به امامت امام به تردید افتادهای؟ جمله ریاب برن سعد این است که اگر خدا امامت کسی را تأیید کند برای ما فرقی نمیکند، کودک یک روزه هم میتواند امام ما باشد و اگر امامت کسی را خدا تأیید نکند انسان هزار سال عمر هم نمیتواند به عنوان امام و پیشوای ما باشد. این مسئله به گونهای بوده که از خود امام رضا و امام جواد سؤال میشده و هرکدام به تناسب اقتضائات خاص پاسخهای قانعکننده به شیعیان و یاران میدادند. میدانید امام جواد علیه السلام مانند دیگر امامان مکتب علمی داشتند و شاگردان چیرهدستی را که در تاریخ ثبت شده نام اینها مانند محمد بن ابی عمیر، صفان بن یحیی، محمد بن سنان، زکریا بن آدم، علی بن مهزیار، حسین بن سعید اهوازی از شخصیتهایی بودند که شاگرد یا راوی کلمات نورانی حضرت بودند. همان توطئهای که مأمون نسبت به وجود مقدس علی بن موسی الرضا داشت و تلاش میکرد با ولایتعهدی امام نگاهها را برگرداند نسبت به اهل بیت و این باور و تصور را در افکار عمومی ایجاد کند که اهل بیت قدرت به دستشان نیفتاده وگرنه اینها هم جذب قدرت میشدند... همین توطئه را نسبت به امام جواد دارد و پیشنهاد همسری دخترش ام الفضل را به حضرت میدهد و حضرت تحت یک فشار جدی ناگزیر میشود بپذیرد. این توطئه کاملاً حساب شده بود که صدای علویون را خاموش کند و جاسوس به خانه امام بفرستد برای خبرچینی و تمام برنامههای امام را زیر نظر داشته باشد و در خارج هم وانمود کند که ما عباسیها علاقمند و ارادتمند به اهل بیتیم. اینها نقشههایی بود که در طول تاریخ دشمنان داشتهاند برای اینکه روزی بر حکومت خود بیفزایند. امروز روز شهادت آن حضرت است. عرض کردم توسط همسرش به دستور معتصم عباسی به شهادت رسید. چند جمله عرض میکنم به عنوان عرض ادب و ارادت به محضر امام جواد. حضرت را مسموم کرد، در حجره را به روی امام بست. میدانید کسی که مسموم باشد ینقلب یمیناً و شمالاً گاهی به سمت راست و گاهی به سمت چپ... به خودش میپیچید. صدای فریاد امام جواد بلند شد. انسانی که مسموم شده تشنه میشود، آب میخواهد. اما آب را عملاً از امام دریغ داشتند... مانند جدش حسین که با لب تشنه به شهادت رسید. امام جواد هم با لب تشنه به شهادت رسید. باید عرض کنم لا یوم کیومک یا أبا عبد الله امام جواد اگرچه با لب تشنه به شهادت رسیدی، ولی بدنت زخمی نبود. خیمه فرزندانت را آتش نزدند. بچهها آواره بیابانها نشدند.
مناسبت دوم 12 شهریور در تاریخ است در رابطه با روز مبارزه با پیر استعمارگر انگلیس. آن روزی که مردم قهرمان بوشهر و دلوار در مقابل حمله انگلیسیها ایستادند و مقاومت کردند. شهید رئیس علی دلواری در مقابل توطئه آنها ایستادگی کرد تا سرانجام قهرمانانه به شهادت رسید. یاد این جوانمردان را که به امر علما و مراجع زمانشان وارد عرصه مبارزه و جهاد شدند، گرامی میداریم.
مناسبت دیگر اول ذی الحجه سالروز ازدواج فرخنده امیر مؤمنان و فاطمه زهراست. خواهران و برادران از زندگی ساده و بیآلایش وجود مقدس امیر مؤمنان و فاطمه زهرا الگو بگیرید. به پدران و مادران عرض میکنم زندگی و ازدواج امیر مؤمنین بهترین الگوست. بهانهها را کم کنید تا جوانان بتوانند با سهولت و آسانی ازدواج کنند.
روز 13 شهریور به نام روز تعاون است. اسلام دستور جدی داده و جز آموزههای ماست. ﴿تَعاوَنوا علی البِرِّ و التقوی و لا تعاونوا علی الإثم و العُدوان﴾[8] اگر تعاون و همکاری در یک جامعه اسلامی شکل بگیرد چه در مسائل اقتصادی و چه در مسائل فرهنگی جامعه تبدیل به مدینه فاضله میشود. گزارشی عزیزان داشتند در اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی... گزارش خوبی بود. در استان قم کارهای خوبی در رابطه با مسئله اقتصاد تعاونی انجام شده. امیدواریم که از این به بعد موفقتر باشند.
سالگرد شهادت آیت الله قدوسی را در پیش داریم و همینطور شهادت مرحوم وحید دستجردی و سایر شهدای بزرگوار. اصلاً ماه شهریور ماه شهدای ماست. 17 شهریور و جمعه سیاه آن روز که برای همه تکاندهنده بود، اما حرکتی بود که راه را برای پیروزی انقلاب باز کرد.
در 6 ذی الحجه سال 1366 شاهد شهادت مظلومانه زائران خانه خدا در مکه بودیم. چند صد نفر مظلومانه به شهادت رسیدند. جرم اینها اعلام برائت از مشرکان بود. اگر بخواهم پرونده حج را ورق بزنم و مدیریت آل سعود را بیان کنم، به صراحت میتوان گفت در این سالها سالی نبوده که حادثهای اتفاق نیفتد. یا آتشسوزی شده یا عدهای از بالا پرت شدهاند و از بین رفته اند. تونل مسدود شده، جرثقیل سقوط کرده و مسئله عزیزان در سال 66 و پارسال هم حادثه عظیم فاجعه منا که بنده آنجا بودم و صحنههای دلخراشی را از نزدیک مشاهده کردم. نمیدانم تا کی آل سعود میخواهند این مدیریت سست و بیبنیان را در رابطه با اداره حج ادامه دهند. امیدوارم خدای متعال زمینهای را فراهم کند که امت اسلامی بتواند به سهولت و آسانی اعمال و مناسک حج را انجام دهد.
به نکته مهمی اشاره میکنم. خواهش میکنم دقت کنید. این روزها چه در داخل و چه در خارج کشور تلاشهایی انجام میشود در جهت تطهیر منافقین و گرچه مذبوحانه است ولی چهره زیبای امام و نظام را میخواهند مخدوش کنند و کارنامه سیاه منافقین را از یاد ما ببرند. منافقینی که 17 هزار نفر را ترور کردند. شخصیتهای بزرگ و ائمه محترم جمعه را ترور کردند. به کودک و جوان و پیر و زن رحم نکردند. امروز میخواهند آنها را تطهیر کنند و برای آنها عدهای کف میزنند و در داخل توطئه ای هماهنگ با خارج انجام میگیرد. ما خیرخواهانه هشدار میدهیم که این اقدامات نه به نفع دنیای شماست و به نفع عقبای شما.
اخیراً وزارت دفاع نمایشگاه آبرومندی از دستاوردها محققان و مهندسان و مخترعان به نمایش گذاشت و رهبر عزیز و فرزانه انقلاب به مدت دو ساعت از این نمایشگاه بازدید کردند. آثار تولیدی در عرصه فناوری، تسلیحات دفاعی، سامانه های راداری، پیشرفتهای ماهوارهای و انواع موشکها را که نشان دهنده عزم و اراده و توانمندی جمهوری اسلامی بود به نمایش گذاشتند. امروز هم برادر عزیز امیر سرتیپ الهامی جانشین قرارگاه پدافند خاتم الانبیا توضیحات خوبی ارائه دادند. حقیقت امر این است که امروز اگر در کشور سپر امنیتی مشاهده میکنیم در سایه سه مسئله کلیدی است که در کشور وجود دارد:
1- اولین مسئله برمیگردد به روحیه دینی و انقلابی مردم، سپر امنیتی کشور مرهون این روحیه است.
2- نیروهای مسلح و صنایع دفاعی و مجموعه نیروهای امنیتی و اطلاعاتی
3- تجهیزاتی که در مقایسه با دورانی که جنگ شروع شد... اگر امروز یک انسان منصف بخواهد قضاوت کند، خیلی کشور رشد پیدا کرده. این معنای استقلال و خودکفایی است و اگر کسی این نمایشگاه را میدید می دانست که ایران اسلامی در پرتوی شجاعت سربازان بی ادعا چه قدم های ارزشمندی در این زمینه برداشته اند.
چرا در رابطه با مسئله دفاعی اینقدر رشد کردهایم؟ امروز دشمن از برد موشکهای ما و موشکهای زیردریایی میترسد. پس معلوم است این ملت ظرفیت و توان دارد. جوانان و دانشمندان این توان را دارند. به موازات پیشرفت ما در رابطه با صنایع دفاعی چرا در رابطه با اقتصاد آن گام لازم را برنداشته ایم؟ چرا در رابطه با فرهنگ کوتاهی کرده ایم؟ این شعار ما میتوانیم یک شعار حق است. بنابراین در فرهنگ و اقتصاد و سایر مسائل هم میتوانیم. این ملت، ملت توانا و رشید و رشد یافته ای است.
«ربنا آتنا في الدنيا حسنةً و في الآخره حسنةً و قنا عذاب النار»
پروردگارا ما را بيامرز. به امام راحلمان روح و رضوان عنایت فرما، به مراجع گذشته ما و علمای گذشته ما و شخصیتهای بارز ما پروردگارا روح و ریحان عنایت فرما، به رهبر عزیز و توانمند انقلاب اسلامیمان عزت، سلامت و طول عمر با برکت عنایت بفرما، به مراجع بزرگوار تقلیدمان این پاسداران شریعت سلامت عنایت بفرما، به رزمندگانمان پیروزی عنایت بفرما، به این مردم خوب و همیشه در صحنه ما که هرجا روز جمعه میرویم این صفوف به هم فشرده را مشاهده میکنیم، خدایا امید، خوشبختی، سعادت، حسن عاقبت عنایت بفرما، در فرج مولایمان تعجیل بفرما.
إنَّ أحْسَنَ الْحَديثِ وَ أبْلَغَ الْمَوْعِظَة کِتابُ اللهِ الْعَزيز
أعوذ بالله من الشيطان الرجيم بسم الله الرحمن الرحيم
(قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ* اللَّهُ الصَّمَدُ* لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ* وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَدٌ)
صدق الله العلي العظيم
[1]. غرر الحكم و درر الكلم، ص 183.
[2]. «آل عمران»:104.
[3]. «آل عمران»:110.
[4]. «الحج»:41.
[5]. «التوبه»:71
[6]. تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص138.
[7]. «الشعراء»:88.
[8]. «المائده»:2.