درس تفسیر حضرت آیة الله حسینی بوشهری موضوع کلی: سوره بقرهتاریخ: 28 آذر 1392 موضوع جزئی: تفسیر آیه 26مصادف با: 6ربیع الاول 1434سال:چهارمجلسه:46 |
«الحمدلله رب العالمين و صليالله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»
تفسیر آیه 26 بقره:«إِنَّ اللَّهَ لا يَسْتَحْيي أَنْ يَضْرِبَ مَثَلاً ما بَعُوضَةً فَما فَوْقَها فَأَمَّا الَّذينَ آمَنُوا فَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَ أَمَّا الَّذينَ كَفَرُوا فَيَقُولُونَ ما ذا أَرادَ اللَّهُ بِهذا مَثَلاً يُضِلُّ بِهِ كَثيراً وَ يَهْدي بِهِ كَثيراً وَ ما يُضِلُّ بِهِ إِلاَّ الْفاسِقينَ»[5]
ترجمه: «خداوند از اينكه(به موجودات ظاهرا كوچكى مانند) پشه، و حتى كمتر از آن، مثال بزند شرم نمىكند. (در اين ميان) آنان كه ايمان آوردهاند، مىدانند كه آن، حقيقتى است از طرف پروردگارشان؛ و اما آنها كه راه كفر را پيمودهاند، (اين موضوع را بهانه كرده) مىگويند: «منظور خداوند از اين مثل چه بوده است؟!» (آرى،) خدا جمع زيادى را با آن گمراه، و گروه بسيارى را هدايت مىكند؛ ولى تنها فاسقان را با آن گمراه مىسازد!»
نکات تفسیری:
خلود دوزخیان:چرا فردی که در این مدت کوتاهدنیا، گناه کرده اما کیفر او خلود و همیشگیاست؟ و این کار چگونه با عدل خدا سازگار است؟
گرچه دوزخیان به دلیل عمر محدودشان در مدت کوتاهی معصیت کردهاند اما نیت آنها این بوده که اگر همیشه در دنیا بمانند دست از عصیان برندارد. آن روایت معروفی که «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص نِيَّةُ الْمُؤْمِنِ خَيْرٌ مِنْ عَمَلِهِ وَ نِيَّةُ الْكَافِرِ شَرٌّ مِنْ عَمَلِهِ وَ كُلُّ عَامِلٍ يَعْمَلُ عَلَى نِيَّتِه» چون اگر مؤمن کار خوبی انجام میدهد در نظرش این است که اگر امکانش بود بیشتر انجام میداد و کافر هم وقتی کار شری انجام میدهد در نظرش این است که بیشتر شر برساند.
منظور از نیّت چیست؟
حضرت آیت الله جوادی میفرمایند: منظور از نیّت در مبحث خلود، قصد و اراده تنها نیست تا اشکال شود که خداوند به مجرد نیّت گناه، کسی را عذاب نمیکند بلکه این نیّت به معنای اعتقادی و شاکلهایست که انسان بر اساس آن عمل میکند«قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلى شاكِلَتِهِ»[6] و نیّت همان شخصیتی است که شکل گرفته.پس نتیجه میگیرند که نتیجه پاداش و کیفر ابدی،عقیده و جهان بینی انسان است و نه صرف عمل بلکه پاداش و کیفر ابدی تلفیقی از عمل و اعتقاد است.
عَنْ أَبِي هَاشِمٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: «إِنَّمَا خُلِّدَ أَهْلُ النَّارِ فِي النَّارِ لِأَنَّ نِيَّاتِهِمْ كَانَتْ فِي الدُّنْيَا أَنْ لَوْ خُلِّدُوا فِيهَا أَنْ يَعْصُوا اللَّهَ أَبَداً وَ إِنَّمَا خُلِّدَ أَهْلُ الْجَنَّةِ فِي الْجَنَّةِ لِأَنَّ نِيَّاتِهِمْ كَانَتْ فِي الدُّنْيَا أَنْ لَوْ بَقُوا فِيهَا أَنْ يُطِيعُوا اللَّهَ أَبَداً فَبِالنِّيَّاتِ خُلِّدَ هَؤُلَاءِ وَ هَؤُلَاءِ ثُمَّ تَلَا قَوْلَهُ تَعَالَى: قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلى شاكِلَتِهِ قَالَ عَلَى نِيَّتِه»[7]
هر آینه اهل آتش درآتش مخلّدند چون نیّتشان این است که همیشه معصیت کنند و هرآینه بهشتیان همیشه در بهشت هستند چون نیّتشان این است که اگر همیشه در دنیا بودند خدا را عبادت میکردند. و بخاطر نیّتشان خالد هستند.
بنایراین برای شخص کافر بر اساس کفرش گناه ثبت میشود و گناه عملی وی هم علاوه بر گناهان اعتقادی وی گناه ثبت میشود، و برای مؤمن مِنهایی عمل، برایش ثواب مینویسند چون مؤمن است و برای اعمال او هم بر اساس اعتقادش ثواب مینویسند.
نتیجه:لذا علت مخلّد بودن دوزخیان این است که بعد از قبر و سوال و جواب و دوزخ اگر به دنیا برگردد باز مثل سابق هستند. خداوند میفرماید: «بَلْ بَدا لَهُمْ ما كانُوا يُخْفُونَ مِنْ قَبْلُ وَ لَوْ رُدُّوا لَعادُوا لِما نُهُوا عَنْهُ وَ إِنَّهُمْ لَكاذِبُون»[8](آنها در واقع پشيمان نيستند،) بلكه اعمال و نيّاتى را كه قبلاً پنهان مىكردند، در برابر آنها آشكار شده(و به وحشت افتادهاند) و اگر بازگردند، به همان اعمالى كه از آن نهى شده بودند بازمىگردندو آنها دروغگويانند.
از جهت کلامی نیّت بی اثر نیست و لذا نیّت هم ملاحظه است؛ خداوند می فرماید: «لِلَّهِ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ وَ إِنْ تُبْدُوا ما في أَنْفُسِكُمْ أَوْ تُخْفُوهُ يُحاسِبْكُمْ بِهِ اللَّهُ فَيَغْفِرُ لِمَنْ يَشاءُ وَ يُعَذِّبُ مَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَديرٌ»[9]آنچه در آسمانها و زمين است، از آنِ خداست و(از اين رو) اگر آنچه را در دل داريد، آشكار سازيد يا پنهان، خداوند شما را بر طبق آن، محاسبه مىكند.سپس هر كس را بخواهد(و شايستگى داشته باشد)، مىبخشد و هر كس را بخواهد(و مستحق باشد)، مجازات مىكند و خداوند به همه چيز قدرت دارد. و هم چنین در آیه دیگری این چنین میفرماید: «وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ ما في أَنْفُسِكُمْ فَاحْذَرُوهُ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ غَفُورٌ حَليمٌ»[10]و بدانيد خداوند آنچه را در دل داريد، مىداند. از مخالفت او بپرهيزيد و بدانيد خداوند، آمرزنده و بردبار است(و در مجازات بندگان، عجله نمىكند).
«والحمد لله رب العالمین»