درس خارج فقه حضرت آیت الله حسینی بوشهری موضوع کلی:احکام النجاسه تاریخ: 16 دی 1392 موضوع جزئی: حرمت تنجیس مشاهد مشرّفهمصادف با: 4 ربیع الاول 1435 سال:پنجم جلسه: 35 |
«الحمدلله رب العالمين و صليالله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»
مسئله261:«المشاهد المشرفة كالمساجد في حرمة التنجيسبل وجوب الإزالة إذا كان تركها هتكاً بل مطلقا على الأحوط لكن الأقوى عدم وجوبها مع عدمه و لا فرق فيها بين الضرائح و ما عليها من الثياب و سائر مواضعها إلا في التأكد و عدمه».[1]
مرحوم سید(ره) میفرماید: مشاهد شریفه(حرم ائمه اطهار علیهم السلام و ذوات مقدسه) مثل مسجد است در اینکه تنجیس آنها حرام و ازاله نجاست از آنها واجب است. ایشاننخست این حکم را مقید به هتک حرمت مشاهد شریفه میکند ولی بعد میفرماید احوط این است که بگوییم مشاهد شریفه هم احکام مسجد را دارند مطلقا اعم از اینکه نجاست موجب هتک و اهانت به این اماکن بشود یا نه و در ادامهمیفرماید: اقوی عدم وجوب ازاله نجاست از این اماکن استدر صورتی موجب هتک حرمت نشود.این حکم شامل کل حَرم است و بین ضریح و سایر مواضع فرقی نیست مگر در تأکید؛ زیراقرب و نزدیکی ضریح به شخصیت مقدسی که آنجا مدفون است تأکید بیشتری را میطلبد و الا بین ضریح و صحن و رواق فرقی نیست.
مرحوم سید (ره) بین حرمت تنجیس و وجوب ازالهفرق گذاشته، به این نحو که در حرمت تنجیس فرقی بین هتک حرمت یا عدم هتک حرمت قائل نشده ولی در رابطه با وجوب ازاله، تطهیر را مقید به هتک حرمت کرده، یعنی اگر موجب هتک حرمت نشده ازاله واجب نیست.
این مسئله دو فرض دارد:
فرض اول: تنجیس مشاهد مشرفه و ترک ازاله نجاست موجب هتک حرمت است. بزرگان فرمودهاند: چون موجب هتک حرمت است و مشاهد مانند مساجد، شعائر الله و حرم خدا هستند بنابراین تنجیس آنها حرام و ازاله نجاست واجب است همان طور که تنجیس مسجد حرام و ازاله نجاست از آن واجب بود و به دو آیه زیر بر این مدعا استدلال کردهاند:
آیه اول:«ذلِكَوَمَنْيُعَظِّمْحُرُمَاتِاللَّهِفَهُوَخَيْرٌلَهُعِنْدَرَبِّهِوَأُحِلَّتْ لَكُمُ الْأَنْعَامُ إِلاَّ مَا يُتْلَى عَلَيْكُمْ فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثَانِ وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ»[2]؛ (مناسك حج) اين است! و هر كس برنامههاى الهى را بزرگ دارد، نزد پروردگارش براى او بهتر است!و چهارپايان براى شما حلال شده، مگر آنچه(ممنوع بودنش) بر شما خوانده مىشود. از پليديهاى بتها اجتناب كنيد! و از سخن باطل بپرهيزيد!
آیه دوم:«ذلِكَوَمَنْيُعَظِّمْشَعَائِرَاللَّهِفَإِنَّهَامِنْتَقْوَىالْقُلُوبِ»[3]؛ اين است(مناسك حج)! و هر كس شعائر الهى را بزرگ دارداين كار نشانۀ تقواى دلهاست.
اینجا هتک حرمت حَرَم مراد نیست بلکه هتک حرمت صاحب حرم مورد نظر است و سایر مواضع حرم هم همین طور است و هرچه نزدیکتر باشد تأکید بیشتری دارد.
فرض دوم: تنجیس و عدم ازاله نجاست موجب هتک حرمت نیست.
آیا بین تنجیس و ازاله ملازمه است که هر جا تنجیس حرام شد ازاله هم واجب باشد. مرحوم سید (ره) و مرحوم آقایی خویی(ه) قائل به انفکاک هستند. یعنی حرمت تنجیس در جایی که هتک حرمتی در کار نباشد حرام میباشد ولی دلیلی بر وجوب ازاله نجاست نداریم لذا تطهیر واجب نیست.
دلیل مرحوم سید (ره):
مرحوم سید(ره) میفرماید:آنجایی که نجاست موجب هتک حرمت شود تنجیس حرام و ازاله واجب است و جایی که موجب هتک حرمت نمیشود تنجیس حرام ولی ازاله واجب نیست.
اشکال ما به مرحوم سید(ره) در مورد تفکیک بین این دو است که چرا در جایی که نجاست موجب هتک حرمت است ازاله واجب ولی در جایی که هتک حرمتی در پی ندارد ازاله واجب نیست؟ لذا به نظر میرسد تفکیک بین این دو صحیح نباشد.
دلیل مرحوم آقایی خویی (ره):
استدلال مرحوم آقایی خویی(ره) این است که تنجیس مشاهد مشرفه در شریعت حرام است نه اینکه بگوییم از باب تبعیت این امکان از مساجد تنجیس آنها حرام میباشد؛ زیرا چه بسا ما به حرمت تنجیس آلات مسجد ملتزم نشویم ولی در مورد مشاهد مشرفه چون این اماکن یا به جهت وقف برای امام، ملک امام محسوب میشود و یا ملک مسلمین و بر خلاف مسجد که با وقف ملک از ملکیت خارج میشود مشاهد مشرفه ملک زمانی که وقف میشود یا ملک امام است یا ملک مسلمین و در وقف ملاحظه شده که آنجا باید نظیف و طاهر بماند، « الوقوف علی ما حسب ما یقفها اهلها» لذا نظر واقف این بوده که موقوفه طاهر و پاکیزه بماند و تنجیس خلاف نظر واقف است. و حرمت تنجیس مشاهد مشرفه طبق قاعده است؛ زیرا تنجیس خلاف وقف و تطهیر موافق وقف است و از این جهت حرمت تجیس مشاهد مشرفه (حتی ما اگر نتوانیم حرمت تنجیس مساجد را ثابت کنیم) طبق قاعده وقف است لذا تنجیس این اماکن حرام است.
«والحمد لله رب العالمین»