فصل فی المطهرات 94/02/29

چاپ

درس خارج فقه حضرت آیت الله حسینی بوشهری (دامت برکاته)

موضوع کلی: فصلٌ فی المطهّرات                                                         تاریخ: 29 اردیبهشت 1394

موضوع جزئی: الأول من المطهّرات، الماء- عدم لزوم تطهیرِ آلة الغساله                            مصادف با: 30 رجب 1436

سال: ششم                                                                                                                              جلسه: 94

 

 

 

 

 

 

 

«الحمدلله رب العالمين و صلي‌الله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»

مسأله 343: «و لا يلزم تطهير‌ آلة إخراج الغسالة كل مرة و إن كان أحوط و يلزم المبادرة إلى إخراجها عرفا في كل غسلة لكن لا يضر الفصل بين الغسلات الثلاث و القطرات التي تقطر من الغسالة فيها لا بأس بها و هذه الوجوه تجري في الظروف الغير المثبتة أيضا و تزيد بإمكان غمسها في الكر أيضا و مما ذكرنا يظهر حال تطهير الحوض أيضا بالماء القليل».[1]

مرحوم سید (ره) فرموده است که در هر دفعه كه آب غُساله خالى می‎گردد، لازم نيست كه آلت غُساله تطهیر شود؛ هرچند احتیاط در این است که در هر مرتبه که آب غُساله خالی می‎شود، آلت غُساله تطهیر شود و عرفاً لازم است كه در هر شستن به بيرون آوردن غُساله مبادرت شود، لكن فاصله شدن بين غَسلات ثلاثه ضرر ندارد و قطراتى كه در حال بيرون آوردن آب غساله  در ظرف مى‌چكد، مشکلی ایجاد نمی‏کند. این وجوهی که ذکر شد، در ظروفی که در زمین ثابت نیستند (قابل حرکتند) نیز جاری می‎شود و [در رابطه با ظروف غیر ثابت، به آن صور چهارگانه قبلی که در رابطه با تطهیر ظروفِ ثابت ذکر شد] این صورت اضافه می‎شود که آن ظرف منقول (قابل حرکت) در آب کر نیز فرو رود. از آنچه كه ذكر شد، حال تطهير كردن حوض به وسیله آب قليل نیز معلوم می‎شود.

سؤال

آیا تطهیر جداگانه آلت غُساله لازم است یا خیر؟ یعنی آیا بعد از هر مرتبه که آب غساله به وسیله آلة الغسالة خارج شد، تطهیر آن لازم است یا اینکه بدون تطهیر آلة الغسالة، مجدداً می‏توان به وسیله آن، آب غساله را خارج کرد؟

پاسخ

در رابطه با این سؤال دو نظر مطرح شده است:

اول: نظر مرحوم سید (ره)

ایشان در کتاب عروة الوثقی در بحث موارد تبعیت [که در جلسات آینده به آن اشاره خواهد شد] به این موضوع اشاره کرده است: «[التاسع] التبعيّة و هي في موارد:..... [الثامن] يد الغاسل و آلات الغسل في تطهير النجاسات»[2]؛ یعنی آلة الغساله، ید و امثال ذلک شامل تبعیت می‏شوند و لذا پاک می‎گردند.

به همین خاطر ایشان در این مسأله [343] به صراحت فرموده است که تطهیر آلت غُساله بعد از هر بار بیرون ریختن آب غُساله، لازم نیست.

 

دوم: نظر برخی از فقهای دیگر

عده‏ای از بزرگان از جمله مرحوم شهید ثانی (ره) در الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه به لزوم تطهیر آلت غُساله حکم کرده است.

دلایل مرحوم سید (ره)

دلیل اول: موثقه عمار

عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَال: سُئِلَ عَنِ الْكُوزِ وَ الْإِنَاءِ يَكُونُ قَذِراً كَيْفَ يُغْسَلُ وَ كَمْ مَرَّةً يُغْسَلُ؟ قَالَ: «يُغْسَلُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ يُصَبُّ فِيهِ الْمَاءُ فَيُحَرَّكُ فِيهِ ثُمَّ يُفْرَغُ مِنْهُ».[3]

تقریب استدلال: گفته‎اند که اطلاق موثقه عمار حاکی از این است که آن چیزی که نجس شده است با سه بار شستن، پاک می‎شود بدون اینکه امام صادق (ع) تطهیر آلة الغساله را برای حصول طهارت شرط بداند.

اشکالات وارده بر دلیل اول

اشکال اول: نظر برخی از بزرگان از جمله آیت الله حکیم (ره)، آیت الله خویی (ره) و صاحب جواهر این است که این دلیل وافی به مراد نیست و در این مورد نمی‏توان به اطلاق روایت تمسک کرد زیرا موثقه عمار در مقام بیان تطهیر آلت غُساله نیست، بلکه در مقام چگونگی تطهیر کوزه و ظرف است [که با سه بار شستن، پاک می‏شود].

اشکال دوم: مرحوم آیت الله خویی (ره) و عده‏ای دیگر گفته‏اند که موثقه عمار به مواردی مربوط است که ظرف برای اخراج غُساله، به آلت غساله نیاز ندارد، مانند ظروف کوچک که می‏توان آب را در ظرف حرکت داد و آن را خارج کرد.

دلیل دوم

مغسول [آن چیزی که شسته شده است] به وسیله ماء الغساله نجس نمی‏شود مطلقا (چه غُساله نجس باشد و چه غُساله پاک باشد)، زیرا اگر ماء الغساله موجب نجاست باشد، تطهیر متنجسات امکان نخواهد داشت و در صورت نجاست غساله، باید در رابطه با منجّسیت منجّسات قائل به تخصیص شد.

اشکال به دلیل دوم

این دلیل برای زمان شستن و جاری کردن آب غساله بر مغسول است، اما بعد از شستن که آب غساله با آلت غساله خارج می‎شود و سپس آن [آلت غساله] به ظرف بر‎گردانده می‎شود، مشمول این دلیل نمی‏گردد.

دلیل سوم

عدم لزوم تطهیر آلت غساله، ارتکاز عرفی است، یعنی مرتکز نزد عرف این است که آلت غُساله جداگانه تطهیر نمی‎شود.

اشکال به دلیل سوم

گفته‏اند که در این‏گونه موارد باید تابع شرع بود لذا نمی‏توان به ارتکاز عرفی تمسک کرد.

مرحوم سید (ره) در ادامه فرموده است که بعد از هر بار شستن باید بلافاصله [براساس عرف] آب غساله از ظرف خارج شود. البته لازم نیست که دفعات شستن [سه مرتبه] پیوسته و متوالی باشد، یعنی اگر ظرف شسته شد و بعد [بلافاصله] غساله آن خارج گشت و شستن مرتبه دوم به تأخیر افتاد، ضرری به تطهیر وارد نمی‏کند.

به نظر برخی از بزرگان، لازم نیست آب غساله بلافاصله از ظرف خارج گردد زیرا از اطلاق موثقه چنین مطلبی استفاده نمی‏شود مگر اینکه ادعای انصراف کنند و بگویند که منصَرفِ از روایت این است که بعد از هر بار شستن، باید غساله بیرون ریخته شود که البته از چنین انصرافی نیز نمی‏توان، در این مورد استفاده کرد مگر در مواردی که ماندن ماء الغساله در ظرف، موجب کثافت و تنفر و... بشود.

«والحمد لله رب العالمین»



[1] . العروة الوثقى، ج‌1، ص 121.

[2]. العروة الوثقى، ج‌1، ص 144.

[3]. وسائل الشیعه، ج3، ص496.