درس خارج فقه حضرت آیت الله حسینی بوشهری موضوع کلی: احکام النجاسة تاریخ: 12 بهمن 1392 سال: پنجم جلسه: 47 |
«الحمدلله رب العالمين و صليالله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»
خلاصه جلسه گذشته:
عرض کردیم همان طور که اکل و شرب نجس حرام است تسبیب بر اکل و شرب نجس نیز حرام میباشد. سه فرض مطرح شد؛ اول: اعانه بر اثم، دوم: تسبیب، سوم: اگر ما دیدیم کسی چیزی نجسی را میخورد یا میآشامد اعلام به او لازم نیست، دلیلش این است که وجهی برای اعلام نیست و کسی که مشاهده میکند، سبب خوردن نجس نیست.
اما عدهای گفتهاند اعلام در مورد سوم واجب است به سه دلیل:
دلیل اول: وجوب تعلیم. دلیل دوم: وجوب نهی از منکر. دلیل سوم: وجوب ارشاد جاهل. ما در پاسخ از این سه دلیل گفتیم:
این سه دلیل برای جاهل به حکم است نه برای جاهل به موضوع و روایت عبدالله بن سنان را به عنوان شاهد مدعای خود ذکر کردیم: عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: اغْتَسَلَ أَبِي مِنَ الْجَنَابَةِ فَقِيلَ لَهُ قَدْ أَبْقَيْتَ لُمْعَةً فِي ظَهْرِكَ لَمْ يُصِبْهَا الْمَاءُ، فَقَالَ لَهُ مَا كَانَ عَلَيْكَ لَوْ سَكَتَّ ثُمَّ مَسَحَ تِلْكَ اللُّمْعَةَ بِيَدِهِ».[1]
عبدالله بن سنان از امام صادق (ع) روایت میکند که حضرت (ع) فرمودند: پدرم امام باقر (ع) غسل جنابت کرد، فردی به ایشان گفت مقداری از پشت سرت را نشُستی حضرت (ع) فرمودند: چی میشد اگر ساکت بودی و چیزی نمیگفتی سپس با دست خود آن قسمت را مسح کردند.
البته ما نمیگویم اعلام واجب نیست مطلقا بلکه در مواردی که شارع راضی به انجام آن نیست مانند ریختن خون مسلمان و یا ریختن آبروی مومن، اعلام واجب است هر چند تسبیبی در کار نیست.
مسئله 274: «لا يجوز سقي المسكرات للأطفال، بل يجب ردعهم و كذا سائر الأعيان النجسة إذا كانت مضرة لهم بل مطلقا، و أما المتنجسات فإن كان التنجس من جهة كون أيديهم نجسة فالظاهر عدم البأس به، و إن كان من جهة تنجس سابق فالأقوى جواز التسبب لأكلهم، و إن كان الأحوط تركه، و أما ردعهم من الأكل و الشرب مع عدم التسبب فلا يجب من غير إشكال».[2]
مرحوم سید (ره) میفرماید: جائز نیست مسکرات را به اطفال بنوشیم و حتی اگر خودش مینوشد واجب است مانع نوشیدن شویم و همچنین خوراندن سایر اعیان نجسه به اطفال در صورتی که ضرر داشته باشد حرام است بلکه مطلقا حرام است چه ضرر داشته باشد یا ضرر نداشته باشد- از کلام مرحوم سید (ره) استفاده میشود که ایشان مسکرات را نجس نمیداند- اما در مورد خوردن متنجسات اگر تنجس به خاطر نجاست دست باشد مثل غذا خوردن با دست نجس، ظاهر این است که اشکال ندارد اما اگر تنجس از قبل بوده مثل نوشیدن آبی که قبلاً نجس شده اقوی جواز تسبیب است هرچند احتیاط ترک است و اگر تسبیب نباشد اشکال ندارد.
این مسئله دو فرع دارد:
فرع اول: خوراندن مسکرات به اطفال جائز نیست و حتی اگر طفلی مسکرات مینوشد واجب است مانع نوشیدن او شویم. در اینجا طفل تکلیفی ندارد لذا مانع شدن از نوشیدن او هم نباید واجب باشد ولی مرحوم سید (ره) میفرماید: در صورتی که طفلی مسکرات بنوشد باید مانع از نوشیدن او شد، حال باید ببینیم دلیل کلام ایشان چیست؟
دلیل:
شارع مقدس راضی به انجام بعضی افعال نیست مثل قتل مسلم و یا شرب مسکرات هرچند این عمل را طفلی مرتکب شود که تکلیف ندارد. پس حرمت خوراندن مسکرات به طفل و مانع از نوشیدن او شدن از باب تسبیب نیست بلکه به خاطر عدم رضایت شارع است، روایت ابی الربیع شامی هم این مطلب را تأیید میکند:
أَبِي الرَّبِيعِ الشَّامِيِّ قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع) عَنِ الْخَمْرِ فَقَالَ: «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ بَعَثَنِي رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ وَ لِأَمْحَقَ الْمَعَازِفَ وَ الْمَزَامِيرَ وَ أُمُورَ الْجَاهِلِيَّةِ وَ الْأَوْثَانَ وَ قَالَ أَقْسَمَ رَبِّي لَا يَشْرَبُ عَبْدٌ لِي خَمْراً فِي الدُّنْيَا وَ لَا يَسْقِيهَا عَبْدٌ لِي صَبِيّاً صَغِيراً أَوْ مَمْلُوكاً إِلَّا سَقَيْتُهُ مِثْلَ مَا سَقَاهُ مِنَ الْحَمِيمِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ».[3]
پس نوشاندن مسکرات به اطفال حرام است؛ زیرا شارع مقدس راضی به انجام بعضی افعال نیست.
فرع دوم: خوراندن سایر اعیان نجسه به اطفال در صورتی که ضرری به همراه داشته باشد حرام است ولی در صورت عدم اضرار، حرام نیست؛ چون نه تسبیب بر حرام است، نه ضرری دارد و نه از مواردی است که شارع ناراضی است. اما نوشیدن مسکرات در هر صورت حرام است.
پس اگر خوردن و آشامیدن عین نجس ضرری نداشته باشد به حسب ظاهر حرام نیست؛ چون تسبیب بر حرام نیست و تحت عنوان ادله ضرر قرار نمیگیرد و شارع مقدس هم اهتمام ویژهای نسبت به آن ندارد.
«والحمد لله رب العالمین»