فقه

«الحمدلله رب العالمين و صلي‌الله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»

خلاصه جلسه گذشته:

بحث در طهارت یا نجاست غساله حمام بود. مرحوم سید فرمودند غساله حمام پاک است هرچند عده‏ای به نجاست آن قائل شده‏اند، البته احتیاط در اجتناب از این غساله است. عرض کردیم در این رابطه دو دیدگاه وجود دارد؛ اول: قائلین به نجاست و دوم: قائلین به طهارت. ادله قائلین به نجاست را بر اساس روایاتی که وجود داشت مطرح کردیم و گفتیم این روایات بر نجاست غساله حمام دلالت ندارد، چه اغتسال را به معنای اصطلاحی آن و چه به معنای لغوی آن بگیریم، دلیل ما بر این مطلب هم این بود که تعلیل مطرح شده در این روایات، شامل بعضی از این مواردی که در تعلیل بیان شده نمی‏شود؛ مثلاً تعلیلی بیان شده بود که چون جُنب و ولد الزنا در غساله حمام، غسل می‏کند این غساله نجس است که ما سابقاً بحث‏های مربوط به جنب و ولد الزنا را به صورت مفصل بیان کردیم و گفتیم بدن اینها نجس نیست – البته منهای نجاست ظاهری شخص جنب - لذا ما این روایات را حمل بر قذارت معنوی کردیم نه نجاست ظاهری که وجوب از آن استفاده می‏شود.

روایات دال بر طهارت غساله حمام:

روایت اول: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: «قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) الْحَمَّامُ يَغْتَسِلُ فِيهِ الْجُنُبُ وَ غَيْرُهُ أَغْتَسِلُ مِنْ مَائِهِ قَالَ: نَعَمْ، لَا بَأْسَ أَنْ يَغْتَسِلَ مِنْهُ الْجُنُبُ وَ لَقَدِ اغْتَسَلْتُ فِيهِ ثُمَّ جِئْتُ فَغَسَلْتُ رِجْلَيَّ وَ مَا غَسَلْتُهُمَا إِلَّا مِمَّا لَزِقَ بِهِمَا مِنَ التُّرَابِ»[1]؛ محمد بن مسلم از امام (ع) سؤال می‏کند: آیا از آب حمامی که شخص جنب و غیر او در آن غسل می‏کند می‏توانم استفاده کنم؟ حضرت فرمودند: اشکالی ندارد و خود من هم در این آب غسل کردم و هنگام آمدن پاهایم را شستم و علت شستن پاها به خاطر نجاست نبود بلکه به خاطر این بود که به خاک آلوده شده بود.

روایت دوم: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: «رَأَيْتُ أَبَا جَعْفَرٍ (ع) جَائِياً مِنَ الْحَمَّامِ وَ بَيْنَهُ وَ بَيْنَ دَارِهِ قَذَرٌ، فَقَالَ: لَوْ لَا مَا بَيْنِي وَ بَيْنَ دَارِي مَا غَسَلْتُ رِجْلِي وَ لَا نَحَيْتُ مَاءَ الْحَمَّامِ.»[2]؛ می‏گوید: امام باقر (ع) را دیدم که از حمام برمی‏گشت و فاصله حمام تا خانه ایشان نجاستی بود، امام (ع) فرمودند: اگر بین حمام و خانه، این نجاست نبود پایم را نمی‏شستم. این روایت دال بر این است که غساله حمام پاک است.

روایت سوم: موثقه زرارة، قال: رأیت ابا جعفر (ع) یخرج من الحمّام فیمضی کما هو لایغسل رجلیه حتی یصلّی»[3] می‏گوید: امام باقر (ع) را دیدم که از حمام خارج شد و به راه خود ادامه دادند و بدون اینکه پاهای خود را بشویند شروع به خواندن نماز کردند؛ معنای این مطلب این است که غساله حمام نجس نیست.

روایاتی که ذکر شد می‏تواند دال بر این باشد که غساله حمام پاک است؛ چون در این روایات امام (ع) در عین حال که پاهایش با غساله حمام تماس داشته آنها را نشسته و اگر این غساله نجس بود پای امام چه به زمین حمام اصابت کرده بود و چه به غساله آن، نجس می‏شد. بنابراین اخبار مانع را باید بر کراهت حمل کنیم علاوه بر اینکه اگر نجاست غساله را بخواهیم بپذیریم نسبت به حمام‏هایی صدق می‏کند که محل رفت و آمد یهود و نصاری و نواصب است اما نمی‏شود از آن موارد تعدی کرد مثل حمام‏هایی که در جاهایی قرار دارد که دیگران از آن استفاده نمی‏کنند.

اشکال:

تنها اشکالی که ممکن است در اینجا مطرح شود این است که هر کس می‏خواهد در حمام غسل کند شاید عادتاً این گونه نباشد که نخست بدنش را پاک کند و بعد به خاطر غسل کردن وارد حمام شود بلکه ممکن است با همان نجاست وارد حمام شود و بدنش را در حمام بشوید، بنابراین آبی که با بدنش ملاقات می‏کند متنجس است و غساله هم مجموعه آب‏های جمع شده است.

پاسخ:

حمام‏های موجود در عصر ائمه (ع) حمام‏هایی بوده که از حوزچه‏های کوچکی برخوردار بوده و افراد در آنها غسل می‏کردند و این حوزچه‏ها به خزانه متصل بوده بنابراین تمام این حوزچه‏ها دارای مادّه بوده است، در نتیجه نمی‏شود به نجاست آنها حکم کرد.

«والحمد لله رب العالمین»

[1]. وسائل الشیعة، ج1، کتاب الطهارة، باب 9 من ابواب الماء المضاف.

[2]. همان، باب 7 من ابواب الماء المطلق.

[3]. همان، ج2، کتاب الطهارة، باب 9 من ابواب الماء المضاف، ص153.