بسمه تعالی مشروح خطبه های نماز جمعه حضرت آیت الله حسینی بوشهری مورخ 94/07/24 خطبه شماره 108 |
خطبه اول
السلام علیک یا حجة الله، السلام علیک یا بقیة الله فی ارضه، السلام علی المهدی الذی وعد الله عزّوجلّ أن یملأ به الأرض عدلاً و قسطاً کما ملئت ظلماً و جوراً.
اعوذ بالله من الشیطان الرجیم
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله نحمده و نستعینه و نستغفره و نستهدیه و نؤمن به و نتوکل علیه و نعوذ بالله من شرور انفسنا و من سیئات اعمالنا و نشهد ان لا اله الا الله وحده لا شریک له و نصلّی و نسلّم علی حبیبه و نجیبه و خیرته فی خلقه حافظ سرّه و مبلغ رسالاته بشیر نعمته و نذیر نقمته سیدنا و نبینا حبیب اله العالمین ابی القاسم محمد (ص)و علی آله الطیبین الطاهرین المعصومین المکرمین و الهداة المهدیین و اللعن الدائم علی اعدائهم اجمعین من الآن الی قیام یوم الدین.
عباد الله اوصیکم و نفسی بتقوی الله؛
بندگان خدا خودم و شما را به تقوای الهی سفارش میکنم. وجود مقدس امیرمؤمنان علی (ع) در سفارشی در رابطه با تقوا میفرمایند: «خداوند بیامرزد انسانی را که مسئله صبر و بردباری را شیوه زندگی خود قرار دهد و رهتوشه آخرت و مرگ خود را تقوا قرار دهد». به تعبیر دیگر رهتوشهای که انسان میتواند با آن در پیشگاه پروردگار عالم سربلند محشور شود، تقواست و در زندگی دنیایی، بردباری و صبر میتواند تقوا را برای انسان به ارمغان بیاورد.
بحثی که در خطبه اول شروع کرده بودیم، بحث از اصول حاکم بر روابط اجتماعی بود که امروز آخرین مورد آن مطرح میشود. یکی از مواردی که در تحکیم روابط اجتماعی تأثیرگذار بود مسئله اخوت و برادری در میان جامعه ایرانی بود. همانطور که بیان شد برای رسیدن به آن روح اخوت در یک جامعه دینی اقداماتی لازم است که مسلمانان و آحاد جامعه اسلامی باید آن را بکار ببندند تا به این گوهر گرانبها یعنی برادری و اخوت دست پیدا کنند. اما در عین حال اخوت و برادری در یک جامعه آسیبهایی نیز دارد که اگر به آن آسیبها توجه نشود، روح اخوت در جامعه از بین میرود. برخی از این آسیبها عقیدتی و درونی است و بعضی از دیگر رفتاری است که اگر در جامعه رخ دهد و اتفاق بیفتد، روح اخوت از بین میرود.
آخرین سرفصلی که باید به آن اشاره کرد حقوق برادری در یک جامعه اسلامی و دینی است؛ اگر مسئله برادری را مطرح میکنیم، مسئله شکل گرفتن روح اخوت را برای آن سفارش میکنیم. چون اگر به حقوق برادری عمل شود، برادری به نحو کامل شکل میگیرد اما اگر عمل نشد طبعاً گویا چیزی روی نداده و اتفاق نیفتاده است.
نکتهای در اینجا حائز اهمیت میباشد این است که برادری در نظام ارزشی و حقوقی اسلام تنها یک شکل ظاهری و تشریفاتی نیست، همچنین برادری در نظام ارزشی اسلام هم تنها یک بُعد عاطفی نیست؛ بلکه آن اخوت و برادری که از حقوق آن سخن میگوییم، در حقیقت رابطهای مسئولیت آفرین است. یعنی باید پای اقدام عملی در سطوح مختلف اجتماعی به میان بیاید تا حقوق برادری در عمل تحقق پیدا کند. لذا همین که در نظام اجتماعی اسلام از مسئله اخوت و برادری سخن به میان میآید، بیدرنگ یک سلسله حقوق هم مطرح میشود که باید در ظاهر و در عمل به آنها بپردازیم تا گفته شود، برادری وجود دارد.
وجود مقدس امام صادق (ع) در کلامی بخشی از این حقوق را بیان کرده و فرموده است: «الْمُؤْمِنُ أَخُو الْمُؤْمِنِ عَيْنُهُ وَ دَلِيلُهُ لَا يَخُونُهُ وَ لَا يَظْلِمُهُ وَ لَا يَغُشُّهُ وَ لَا يَعِدُهُ عِدَةً فَيُخْلِفَه»[1]. حضرت (ع) در بیان حقوق مؤمن فرموده است اگر شخصی برادر دیگری باشد، باید مراقب و راهنمای او باشد و به او خیانت و ظلم نکند و از راه نیرنگ و فریب با او بر نیاید و از وعدهای که به او داده است تخلف نکند.
در تعبیر دیگر از آن بزرگوار آمده است: « مَا عُبِدَ اللَّهُ بِشَيْءٍ أَفْضَلَ مِنْ أَدَاءِ حَقِّ الْمُؤْمِنِ»[2]؛ حضرت (ع) در این روایت فرموده است رعایت حقوق برادری نه تها عبادت است بلکه برترین نوع عبادت است.
تعبیر دیگری که آن بزرگوار دارند، تعبیر مهمتری است؛ میفرماید: رعایت حقوق برادری نه تنها عبادت است بلکه برترین نوع عبادت است؛ لذا بالاترین چیزی که در کارنامه عبودیت بنده ثبت میشود مسئله ادای حق مؤمن است. باز در تعبیر دیگری از حضرت (ع) آمده است: « الْمُؤْمِنُ أَعْظَمُ حُرْمَةً مِنَ الْكَعْبَةِ»[3]؛ براساس این روایت حرمت مؤمن از کعبه بالاتر است. همچنین در این مورد در تعبیری از وجود مقدس امام کاظم (ع) آمده است: « مَا أَعْظَمَ حَقَّكِ [يَا كَعْبَةُ] وَ اللَّهِ إِنَّ حَقَّ الْمُؤْمِنِ لَأَعْظَمُ مِنْ حَقِّكِ»[4]. حضرت (ع) میفرمایند ای کعبه تو حق بزرگی داری اما حق مؤمن از حق تو بالاتر است؛ این جایگاه حقوق برادری در یک جامعه دینی و اسلامی است که باید به آن توجه کنیم. لذا دیگران را در مال خود شریک قرار دادن جزء حقوق برادری است. در بعضی از روایات وارد شده است که امام معصوم (ع) به شخصی دوستان خود میفرماید پاسخ برادر دینی خود را بده و مشکل مالی او را برطرف کن. بعد از اینکه این شخص به برادر دینی خود کمک میکند و برمیگردد، حضرت (ع) از او سؤال میکند در حق برادر دینی خود چه کردهای؟ آن شخص میگوید نیمی از امکانات مالی خود را به او دادم و نصف دیگر را برای خودم گذاشتم. امام (ع) میفرماید تو کاری نکردی؛ زیرا باید برادر دینیات را بر خود مقدم میداشتی. لذا همانطور که در قرآن آمده است «وَ يُؤْثِرُونَ عَلى أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ كانَ بِهِمْ خَصاصَة»[5] باید این فرهنگ را در جامعه تقویت کنیم. بنابراین باید کرامت مؤمن راحفظ کنیم و او را همیشه بزرگ بشماریم؛ زیرا در روایات آمده است: «مَنْ أَكْرَمَ أَخَاهُ الْمُسْلِمَ فَإِنَّمَا يُكْرِمُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَل»[6]. بنابراین با توجه آنچه که بیان شد، نعمتهای الهی که در کنار ماست ولی ما به آنها توجه نداریم که این اوج غفلت است.
مسئله بعد که باید در جامعه اسلامی رعایت شود مسئولیتپذیری است. در جامعه دینی و اسلامی نباید عدهای آنچنان در اوج رفاه باشند که به فکر دیگران نباشند و نه آنچنان عدهای در فقر و تنگدستی قرار بگیرند که حیات آنان مورد تهدید قرار گیرد. لذا در یک جامعه اسلامی فریاد رسی و مسئولیت پذیری وجود دارد که در روایات آمده است: «مَنْ سَمِعَ رَجُلًا يُنَادِي يَا لَلْمُسْلِمِينَ فَلَمْ يُجِبْهُ فَلَيْسَ بِمُسْلِمٍ»[7]؛ این شعار اسلامی ماست، امروز در سراسر دنیا فریاد استغاثه بلند است و مردم مظلوم یمن و مناطق دیگر دنیا دست یاری به سوی ما دراز کردهاند و حداقل کاری که ما میتوانیم کنیم این است که برای آنان دعا کنیم و اگر بالاتر از دعا راه دیگری وجود دارد، آن را در طبق اخلاص بگذاریم و تقدیم آنها کنیم.
دعای پایانی خطبه اول
«إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ وَ إيتاءِ ذِي الْقُرْبى وَ يَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ وَ الْبَغْيِ يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُون»[8].
پروردگارا در فرج مولایمان تعجیل فرما؛ پروردگارا به امام راحل و مراجع گذشته روح و رضوان عنایت فرما؛ پروردگارا به رهبر فرزانه انقلاب و سایر مراجع بزرگوار تقلید، عزت و سلامتی عنایت بفرما؛ به خانوادههای مکرم شهیدان و خانوادههای مکرم جانباختگان عزیز ما در فاجعه منا صبر، اجر و عزت عنایت بفرما؛ پروردگارا به رزمندگان ما پیروزی، به جانبازان ما سلامتی، به آزادگان ما عزت، به بانوان ما عفت، به جوانان ما غیرت دینی، به عالمان ما توفیق عمل، به بازاریان و اصناف ما انصاف و روزی حلال، به زائران و مجاوران حسن عاقبت عنایت بفرما؛ پروردگارا ما را از نعمتهای بیکران خود بهره مند گردان.
«ان احسن الحدیث و ابلغ الموعظه کتاب الله العزیز الحکیم»
اعوذ بالله من الشیطان الرجیم
بسم الله الرحمن الرحیم
«قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ * اللَّهُ الصَّمَدُ * لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَد * وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أَحَد»
صدق الله العلیّ العظیم
خطبه دوم
السلام علیک یا بنت رسول الله السلام علیک یا بنت ولی الله السلام علیک یا اخت ولی الله السلام علیک یا فاطمة یا بنت موسی بن جعفر اشفعی لنا فی الجنة فإنّ لک عند الله شأناً من الشأن
اعوذ بالله من الشیطان الرجیم
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله رب العالمین بارئ الخلائق اجمعین ثم الصلاة و السلام علی سیدنا و نبینا حبیب اله العالمین، ابی القاسم محمد (ص) و علی آله الطیبین الطاهرین، اللهم صلّ و سلم علی مولانا امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب و علی فاطمة الزهراء سیدة نساء العالمین و علی الحسن و الحسین سیدی الشباب اهل الجنة و علی علی بن الحسین زین العابدین و امام العارفین و علی محمد بن علیٍّ الباقر و علی جعفر بن محمد الصادق و علی موسی بن جعفر الکاظم و علی علیٍّ ابن موسی الرضا المرتضی و علی محمد بن علی الجواد و علی علی بن محمد الهادی و علی الحسن بن علی الزکیّ العسکری و علی الحجة القائم المهدی. حججک علی عبادک و امنائک فی بلادک بهم نتولی و من اعدائهم نتبرئُ الی یوم القیامة.
عباد الله اوصیکم و نفسی بتقوی الله؛
قال مولانا امیرالمؤمنین (ع): «حرام على كل قلب متوله بالدنيا أن يسكنه التقوی»[9].
بندگان خدا خودم و شما را به تقوای الهی سفارش میکنم. وجود مقدس امیرمؤمنان (ع) در تعبیری میفرماید تقوا در دلی که پیوسته وابسته به دنیاست، مأوا نمیگزیند. تقوا با همه ویژگیهایی که دارد قلبی را انتخاب میکند که دلبستگی و وابستگی به دنیا در آن نباشد؛ لذا راه رسیدن به تقوا این است که خود را از وابستگی به دنیا جدا کنیم تا بتوانیم از رهگذر تقوا برای سفر طولانی آخرت توشه برداریم.
بیان مناسبتها
اولین مناسبت، امروز است که مصادف با دومین روز از ماه محرم الحرام است. در ابتدا این مصیبت جانگداز را خدمت همه برادران و خواهران ایمانی خود صمیمانه و متواضعانه تسلیت عرض میکنم. روز دوم ماه محرم مصادف با ورود سید و سالار شهیدان به سرزمین کربلاست. حسین ابن علی (ع) در همین ابتدا روضه میخواند؛ حضرت (ع) در اینجا سوال میکنند اینجا چه سرزمینی است؟ هرکسی سخنی میگوید اما زمانی که نام کربلا مطرح میشود، حضرت (ع) میفرماید «اللهم انی اعوذبک من الکرب و البلا» خدایا من از این مصیبت به تو پناه میبرم. حضرت (ع) صحنهها را بیان میکنند و میفرمایند اینجا محل خیمههای ماست و در اینجا خون ما را میریزند و علی اکبر (ع) و عباس (ع) در اینجا به شهادت میرسند و گلوی نازک علیاصغر (ع) با تیر بریده میشود. در تاریخ آمده است در روز اول محرم، رَیّان بن شبیب خدمت امام رضا (ع) رسید و حضرت (ع) به طور مفصل راجعبه محرم برای او صحبت کرد و فرمود در جاهلیت نیز حرمت این ماه را نگه میداشتند و جنگ و درگیری در این ماه نبوده است اما «يَا ابْنَ شَبِيبٍ إِنْ كُنْتَ بَاكِياً لِشَيْءٍ فَابْكِ لِلْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ ع فَإِنَّهُ ذُبِحَ كَمَا يُذْبَحُ الْكَبْش»[10]؛ ای ابن شبیب، اگر خواستی بر چیزی گریه کنی، ابتدا برای حسین مظلوم (ع) ما گریه کن؛ زیرا همانطور که سر گوسفند را از تن جدا میکنند، سر حسین (ع) ما را از تن جدا کردند.
مناسبت دومی که باید به آن اشاره کنم، آغاز هفته پیوند تربیت اولیاء و مربیان است که کار بسیار ارزشمندی است؛ اولیاء به مدارس دعوت میشوند و همفکری و تبادل نظر و تصمیمگیری میکنند. از آنجایی که محیط خانه با محیط مدرسه تفاوتهایی دارد این همفکریها لازم است. بنده به اولیاء و مریبان عرض میکنم این فضای تربیتی را به فضای مادی تبدیل نکنند؛ به گونهای تصور نشود که دعوت از والدین تنها برای رفع نیازهای مادی باشد بلکه حل و گرهگشایی مسائل تربیتی بالاترین مسئله ای است که باید بین مربیان و اولیاء اتفاق بیفتد و انجام بگیرد.
مناسبت دیگر سالروز درگذشت عالم مجاهد، مرحوم آیتالله مهدوی کنی (ره)، رئیس مجلس خبرگان رهبری و مرحوم آیتالله خزعلی (ره) است که جا دارد از این بزرگواران یادی کنیم.
یکی از مسائلی که این روزها مطرح است و بنده از نزدیک مسائل را لمس کردهام، فاجعه منا است. حوادث امسال حج به گونهای بود که حج امسال تحت الشعاع قرار گرفت. آغاز حوادث حج از حادثه مسجد الحرام بود که تعدادی از زائرین بیت الله چه ایرانیان عزیزما و چه دیگران در آنجا جان باختند و دعوت حق را لبیک گفتند که ما حوادث امسال در همین است ولی با فاجعه منا که مواجه شدیم، متوجه عمق حوادث امسال حج شدیم. زیرا فاجعه منا بسیار سنگین، دلخراش و تکان دهنده بود که در آن هزاران نفر در حال احرام دعوت حق را لبیک گفتند که در بین آنان چند صد نفر زائر ایرانی حضور داشتند. اگر از این بعد نگاه کنیم که این عزیزان در لباس احرام بودهاند و طبعاً مهمان خدا بودهاند و الان جایگاه و منزلت آنها بالاست موجب تصلی خاطر میشود. اما علاوه بر این مصیبت سخت، مسئله دیگر که بر غم این عزیزان میافزاید مسئله اجساد مطهر این عزیزان است که هنوز 36 جسد مطهر از این عزیزان به دست خانوادههای آنان نرسیده است. همچنین 29 نفر از عزیز ما در آنجا دفن شدهاند که سرنوشت آنان باید مشخص شود. بنده میخواهم این نکته را عرض کنم که مسئله دارای دو جهت است. اولین بعد آن پیشگیری است تا این حادثه اتفاق نیفتد ولی متأسفانه در طی سالهای گذشته، چه در مسیر رمی جمرات و چه در خود جمرات و یا در منا و چادرهای منا شاهد حوادث متعددی بودهایم که این امر یک تدارک جدی از سوی دولت عربستان که میزبان حدود 2 تا3 میلیون زائر است را میطلبد. اما در حادثه منا نه تنها پیشگیری صورت نگرفته بود بلکه عکس این مطلب نیز عمل شد. به طوری که مسئولین عربستانی راه بسته بودند ولی زائران را به همان مسیری که بسته بودند، هدایت میکردند. در این رابطه شاید بتوان این نکته را گفت که آنان درگیر جنگ یمن هستند و لذا دیگر فرصت فکر کردن نسبت به حاجیان را ندارند. همچنین درگیری در مسائل منطقه و تجهیز کردن تروریستها و مشکلات داخلی دولت عربستان مزید بر علت شده است. به طوری که نیروهای با تجربه خود را به میدانهای جنگ فرستادهاند و لذا گاهی بحث قضا و قدر و گاهی بحث تخلف زائران و حجاج و بینظمی آنان را مطرح میکنند. آنان حتی حاضر نشدند که در ابتدا به ما تسلیت بگویند و در همین چند روز گذشته بعد از گذشت این مدت از فاجعه منا، تسلیت گفتهاند. در حالی که اگر از ابتدا با جهان اسلام همدردی میکردند شاید کسی ناراحت نمیشد؛ ولی به جای این کار شروع به فرافکنی و خودداری از تحویل جنازهها کردند. در حادثه منا ما واقعاً حیران مانده بودیم تا اینکه پیام روشنگرانه رهبر عزیز انقلاب ما حضرت آیت الله العظمی خامنهای (دامت برکاته) به ما رسید که بسیار حکیمانه و همراه با اقتدار بود و باعث شد که احساس ملیِ ملت ایران زنده و احیاء شود. در دنیایی که به سخن کسی گوش داده نمیشود و هیچ رهبری در دنیا در دفاع از ملت خود اینگونه آزاده سخن نمیگوید. با این پیام مردم احساس غرور کردند و دانستند که جایگاه ولایت فقیه و رهبری چقدر مهم است. بعد از پیام تغییراتی در فضای آنها ایجاد شد و شروع به همکاری کردند. انشاءالله امیدواریم خدای بزرگ بر امت اسلامی ما منت بنهد و روزی شاهد باشیم که حج و فضای معنوی آن به گونهای اداره شود که کوچکترین آسیبی متوجه زائران بیت الله الحرام نشود.
نکته دیگر مسئله برجام است که سرنوشت طولانی داشت. مقام معظم رهبری فرمودند که مجلس نباید کنار بماند لذا کمیسیونی از مجلس وارد کار شد و حدود 40 روز به بحث و بررسی پرداختند و واقع بینانه همه زوایای مسئله را بررسی کردند. البته آن روز یکشنبه که بنا بود این مسئله در مجلس مطرح شود جلسه تلخی برای مجلس و ملت بود. مردم ما از نمایندگان انتظار صبر و بردباری و تأمل را دارند، اگرچه همه این افراد از سر احساس مسئولیت وارد شدند ولی مردم این انتظار را از شما نداشتند. ما در مسئولیت شما ما تردید نداریم ولی جلوی دوربینها و روبه روی ملت و جهانیان باید سنجیدهتر و پختهتر سخن گفت. ولی سرانجام برجام در مجلس به تصویب رسید. ما در اینجا دو نکته را هم خدمت دولت و مجلس عرض میکنیم؛ الزاماتی در مجلس برای دولت مطرح شد که امیدواریم به این الزامات عمل شود و دو نکته کلیدی مد نظر باشد که دولت و مجلس روی تحریمها و برداشتن آن پافشاری کنند. نکته دوم که رهبری در این سخنرانیهای اخیر روی آن تکیه کردند و درست هم است عبارت از این است که راه نفوذ دشمن بسته شود. دشمنان دنبال مذاکره خارج از بحث هستهای هستند و رهبری بارها فرمودهاند که آنان به دنبال نفوذ سیاسی و فرهنگی و نظامی و امنیتی هستند و باید راه نفوذ آمریکاییها بسته شود. ما با کشورها مذاکره میکنیم اما با کشوری که هنوز در اظهارات خود خصمانهترین اظهارات را نسبت به ملت عزیز ما دارند. البته مردم ما هوشیار و آگاه هستند و انتظار داریم که مذاکره کنندگان و دولت مردان ما و مجلسیها به همان مقدار که مردم ما در صحنه هستند در صحنه بمانند تا دشمنان نتوانند نسبت به این آب و خاک نفوذ پیدا کنند. در صحنه بین المللی مسئله انتفاضه سوم آغاز شده است که اسرائیلیها و صهونیستها به دنبال تقسیم زمانی هستند و میخواهند از نظر زمانی مسجد الاقصی را بین مسلمانان و یهودیان تقسیم کنند که مسلمانان اعتراض کردند و تعدادی شهید دادند و همچنان در این صحنه ماندهاند. متأسفانه مسائل تکفیری که در جهان اسلام به وجود آمده است مانند داعش، فضا را برای صهونیستها آماده کرد که این چنین هتاکانه با قبله اول مسلمانان برخورد کنند امروز که در این مورد از تمام امت اسلامی انتظار یاری و پشتیبانی میرود. در رابطه جریان روسها بالاخره وارد صحنه شدند و با همکاری ایران و سوریه و عراق ائتلاف جدیدی در منطقه شکل گرفته است. برخلاف آن ائتلافی که به جای مبارزه با داعش و معارضین سوریه سلاح و امکانات به آنها میدهند. دشمنان گمان میکنند اینگونه مسائل را مردم ما و دنیا نمیداند. انشاءالله امیدواریم با همت بلندی که مستشاران ما در آن جا دارند پیروزی حاصل شود که در راه نیز و عزیز ما حاج حسین همدانی در دفاع از حرم اهل بیت (ع) به شهادت رسید. ملت عزیز و هوشیار ما میداند که اگر ما آن جا با تروریستها نجنگیم باید در کنار مرزهای خودمان با تروریستها بجنگیم لذا باید آن جبهه را از وجود آنان پاک کنیم تا آنها چشم طمع به خاک ما ندوزند.
دعای پایانی خطبه دوم
«رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَ فِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنَا عَذَابَ النَّارِ»
پروردگارا ما را بیامرز، به اسلام و اسلامیان عزت و شوکت مرحمت بفرما، در فرج مولایمان و صاحب اصلی ما حضرت بقیة الله الاعظم تعجیل بفرما، پروردگارا به امام راحل ما روح و رضوان عنایت بفرما، به رهبر عزیز و فرزانه انقلاب و مراجع بزرگوار تقلید سلامتی و عزت و نفوذ کلمه بیشتر عنایت بفرما، پروردگارا به کسانی که مصیبت دیدهاند در این حادثه اخیر به همه آنان صبر و اجر کرامت بفرما، پروردگارا باران رحمت خود را شامل حال امت اسلامی بگردان جوانان ما را با دین و شریعت روز به روز آشناتر بگردان.
«إنّ أحسن الحدیث و ابلغ الموعظة کتاب العزیز»
اعوذ بالله من الشیطان الرجیم
بسم الله الرحمن الرحیم
«إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ * فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَانْحَرْ * إِنَّ شَانِئَکَ هُوَ الأبْتَرُ»
صدق الله العلیّ العظیم
[1]. کلینی، اصول الکافی، ج2، ص166.
[2]. همان، ج2، ص170.
[3]. علامه مجلسی، بحارالانوار، ج64، ص71.
[4]. میرزا حسین نوری، مستدرک الوسائل، ج9، باب 105، ص46.
[5]. «الحشر» : 9.
[6]. شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج4، ص15.
[7]. کلینی، اصول الکافی، ج2، ص164.
[8] .«النحل» : 90 .
[9]. غررالحکم و درر الحکم، ص350.
[10]. شیخ حرعاملی، وسائل الشیعه، ج14، باب استحباب البکاء لقتل الحسین (ع)، باب 66، ص502، ح5.