درس خارج فقه حضرت آیت الله حسینی بوشهری (دامت برکاته) موضوع کلی: فصلٌ فی المطهّرات تاریخ:12 اسفند 1393 موضوع جزئی: الأول من المطهّرات، الماء مصادف با: 12 جمادی الاولی 1436 سال: ششم جلسه: 65 |
«الحمدلله رب العالمين و صليالله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»
تذکر اخلاقی: عمل خالص
قَالَتْ فَاطِمَةُ (س): «مَنْ أَصْعَدَ إِلَى اللَّهِ خَالِصَ عِبَادَتِهِ أَهْبَطَ اللَّهُ إِلَيْهِ أَفْضَلَ مَصْلَحَتِهِ»[1]؛ حضرت صدیقه طاهره فرموده است که اگر کسی عبادت خالصانهاش را به سوی خدای متعال بفرستد خداوند مصلحت بهتری را برای انسان نازل میکند.
کار خوب از ناحیه ذات کبریایی بیپاداش نمیماند و هر عملی را عکس العملی است آن گونه که خداوند متعال میفرماید: «إِنَّ اللَّهَ لاَ يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ»[2].
خلاصه جلسه گذشته
بحث در دلیل سوم از ادلهای بود که دلالت میکرد بر اینکه یک بار شستنِ متنجّسِ به غیر بول کافی است، عرض کردیم دلیل سوم، اطلاق روایاتی است که در این رابطه وارد شده است که این روایات اطلاق داشت و از اطلاق آن فهمیده میشد که یک بار شستنِ متنجِّس کفایت میکند، به سه روایت در این زمینه اشاره کردیم.
روایت چهارم: عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع): «اغْسِلْ ثَوْبَكَ مِنْ أَبْوَالِ مَا لَا يُؤْكَلُ لَحْمُهُ».[3]
روایت پنجم: عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع): «اغْسِلْ ثَوْبَكَ مِنْ أَبْوَالِ مَا لَا يُؤْكَلُ لَحْمُهُ».[4]
روایت ششم: عَنِ الْفَضْلِ أَبِي الْعَبَّاسِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع): «إِنْ أَصَابَ ثَوْبَكَ مِنَ الْكَلْبِ رُطُوبَةٌ فَاغْسِلْهُ وَ إِنْ مَسَّهُ جَافّاً فَاصْبُبْ عَلَيْهِ الْمَاَءَ»[5]
روایات فوق به اطلاقشان دلالت میکنند بر اینکه یک بار شستنِ متنجِّسِ به غیر بول کفایت میکند بنابراین، غیر از متنجِّس به بول که تعدد شستن نیاز دارد- البته در تطهیرِ متنجِّسِ به بولِ رضیع غیر متغذی (بچهای که هنوز غذاخور نشده است) یک بار شستن کافی است - در تطهیر متنجِّسِ به غیر بول یک بار شستن کفایت میکند.
سؤال:اگر چیزی متنجِّسِ به نجاستی شد و بعد چیز دیگری با آن متنجّس، ملاقات کرد و نجس شد، تطهیر این متنجّس که واسطه خورده است و به وسیله ملاقات، نجس شده است، چیست؟ آیا در اینجا به یک بار شستن حکم میکنیم؟ یا باید دو بار شسته شود؟
پاسخ: گفتهاند به اولویت قطعیه به کفایت مرة (یک بار شستن) حکم میکنیم، یعنی اگر شیئی با خود نجس و بدون واسطه ملاقات کرد و شما به یک بار شستن حکم کردید، در جایی که شیء دیگری با این شیء متنجِّس ملاقات کند به طریق اولی یک بار شستن کفایت خواهد کرد.
سؤال:عرض کردیم اگر شیئی به بول انسان یا بچهای که غذا خور شده متنجِّس شود باید دو بار شسته شود، حال سؤال این است که اگر شیء دیگری با متنجِّسِ به بول صبی متغذی بالطعام (بچهای که غذا خور شده است) ملاقات کرد و نجس شد تطهیر آن چگونه است؟ آیا یک بار شستن کفایت میکند یا باید دو بار شسته شود؟
پاسخ: از بعضی از روایاتی که قبلاً عرض شد، کفایت یک بار شستن در مورد متنجِّس به وسیله ملاقات استفاده میشود. اما طبق بحثی که در سؤال قبل مطرح شد به ذهن اولیه میآید که چون این ثوبی را که متنجّس به بول شده است، باید دو بار شُست ولی روایتی داریم که اگر اشکالات (یک اشکال اضمار و یک اشکال ارسال) آن را برطرف کنیم، از آن کفایت یک بار شستن استفاده میشود.
عَنِ الْعِيصِ بْنِ الْقَاسِمِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ أَصَابَهُ قَطْرَةٌ مِنْ طَشْتٍ فِيهِ وَضُوءٌ، فَقَالَ: «إِنْ كَانَ مِنْ بَوْلٍ أَوْ قَذَرٍ فَيَغْسِلُ مَا أَصَابَهُ»[6]؛ عیص بن قاسم است میگوید که از امام (ع) درباره کسی که یک قطره از طشتی که در آن وضو (وضو در اینجا به معنای وضوی اصطلاحی نیست بلکه منظور طشتی است که در آن چیزی را شستهاند) بوده است به او اصابت کرده است، سؤال کردم- یعنی آن آب به وسیله آن نجاست (بول) متنجّس شده است و الان قطرهای از آن متنجس به لباس من اصابت کرده است- حضرت (ع) فرمود: آنچه را که بول به آن اصابت کرده است، میشوید. «یغسله» به صورت مطلق آمده است و بر کفایتِ یک بار شستن دلالت میکند.
اشکال: این روایت سنداً ضعیف است چون هم مرسله است و هم مضمره لذا قابل استناد نیست.
پاسخ
اولاً: اشخاص بزرگی مثل مرحوم شهید (ره) در کتاب ذکری و مرحوم محقق (ره) در کتاب معتبر این مطلب را بدون واسطه از عیص بن قاسم نقل کردهاند و این خود دلیل بر اعتبار این روایت است چون اشخاصی مثل شهید (ره) و محقق (ره) اگر به روایتی اطمینان نداشته باشند آن را نقل نمیکنند.
ثانیاً: عیص بن قاسم شخصیتی بزرگ و دارای جلالت شأن است و از غیر معصوم (ع) چیزی را نقل نمیکند.
نکته: در روایت عیص بن قاسم از عبارت «فیغسل ما اصابه» استفاده شده است. شاید کسی بگوید که با توجه به اینکه بر اساس سایر روایات حکم بول روشن است که دو بار باید شسته شود و جمله «یغسل ما اصابه» در این روایت نیز حاکی از این است که آنچه به وسیله ملاقاتِ با متنجِّسِ به بول نجس باید شسته شود لکن کیفیت شستن آن بیان نشده است که عرض میکنیم با توجه به اینکه متنجِّسِ به بول دو بار باید شسته شود در اینجا هم که شیئی با آن متنجِّس ملاقات کرده است باید دو بار شسته شود.
لذا نمیتوان برای اثباتِ کافی بودنِ یک بار شستن به این روایت استناد کرد.
مرحوم سید (ره) در ادامه مسأله311 فرموده است: «فلا تكفي الغسلة المزيلة لها إلّا أن يصبّ الماء مستمراً بعد زوالها، و الأحوط التعدّد في سائر النجاسات أيضاً، بل كونهما غير الغسلة المزيلة»؛ غَسله مزیله برای تطهیر کفایت نمیکند مگر اینکه بعد از زوال نجاست، به طور مستمر و مداوم آب ریخته شود، احتیاط در این است که در سایر نجاسات (غیر از بول) نیز تعددِ غَسل لازم است و آن دو بار شستن غیر از غَسله مزیله است.
بنابراین برای تطهیر متنجِّسِ به سایر نجاسات (غیر از بول) یک بار شستن در صورتی کافی است که نجاست، زایل شده باشد ولی اگر به وسیله آب بخواهیم نجاست را برطرف کنیم یک مرتبه دیگر نیز باید شسته شود تا طهارت حاصل شود چون یک بار شستنی که در اینجا کفایت میکند بعد از غَسله مزیله است مگر اینکه این آبی که میریزد بعد از زوال عین، استمرار پیدا کند که در این صورت که عین نجاست زایل شده است و همچنان آب میریزد و ریختن آب استمرار دارد همان غَسله برای تطهیر نیز کافی است.
«والحمد لله رب العالمین»