فصل فی المطهرات 93/12/12

درس خارج فقه حضرت آیت الله حسینی بوشهری (دامت برکاته)

موضوع کلی: فصلٌ فی المطهّرات                                                  تاریخ:12 اسفند 1393

موضوع جزئی: الأول من المطهّرات، الماء                                                      مصادف با: 12 جمادی‏ الاولی 1436

سال: ششم                                                                                                                  جلسه: 65

 

 

 

 

 

 

 

«الحمدلله رب العالمين و صلي‌الله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»

تذکر اخلاقی: عمل خالص

قَالَتْ فَاطِمَةُ (س): «مَنْ‏ أَصْعَدَ إِلَى‏ اللَّهِ‏ خَالِصَ‏ عِبَادَتِهِ‏ أَهْبَطَ اللَّهُ إِلَيْهِ أَفْضَلَ مَصْلَحَتِهِ»[1]؛ حضرت صدیقه طاهره فرموده است که اگر کسی عبادت خالصانه‏اش را به سوی خدای متعال بفرستد خداوند مصلحت بهتری را برای انسان نازل می‏کند.

کار خوب از ناحیه ذات کبریایی بی‏پاداش نمی‏ماند و هر عملی را عکس العملی است آن گونه که خداوند متعال می‏فرماید: «إِنَّ اللَّهَ لاَ يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ»[2].

خلاصه جلسه گذشته

بحث در دلیل سوم از ادله‏ای بود که دلالت می‏کرد بر اینکه یک بار شستنِ متنجّسِ به غیر بول کافی است، عرض کردیم دلیل سوم، اطلاق روایاتی است که در این رابطه وارد شده است که این روایات اطلاق داشت و از اطلاق آن فهمیده می‏شد که یک بار شستنِ متنجِّس کفایت می‏کند، به سه روایت در این زمینه اشاره کردیم.

روایت چهارم: عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع): «اغْسِلْ ثَوْبَكَ مِنْ أَبْوَالِ مَا لَا يُؤْكَلُ لَحْمُهُ».[3]

روایت پنجم: عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع): «اغْسِلْ ثَوْبَكَ مِنْ أَبْوَالِ مَا لَا يُؤْكَلُ لَحْمُهُ».[4]

روایت ششم: عَنِ الْفَضْلِ أَبِي الْعَبَّاسِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع): «إِنْ أَصَابَ ثَوْبَكَ مِنَ الْكَلْبِ رُطُوبَةٌ فَاغْسِلْهُ وَ إِنْ مَسَّهُ جَافّاً فَاصْبُبْ عَلَيْهِ الْمَا‌َءَ»[5]

روایات فوق به اطلاقشان دلالت می‏کنند بر اینکه یک بار شستنِ متنجِّسِ به غیر بول کفایت می‏کند بنابراین، غیر از متنجِّس به بول که تعدد شستن نیاز دارد- البته در تطهیرِ متنجِّسِ به بولِ رضیع غیر متغذی (بچه‏ای که هنوز غذاخور نشده است) یک بار شستن کافی است - در تطهیر متنجِّسِ به غیر بول یک بار شستن کفایت می‏کند.

سؤال:اگر چیزی متنجِّسِ به نجاستی شد و بعد چیز دیگری با آن متنجّس، ملاقات کرد و نجس شد، تطهیر این متنجّس که واسطه خورده است و به وسیله ملاقات، نجس شده است، چیست؟ آیا در اینجا به یک بار شستن حکم می‏کنیم؟ یا باید دو بار شسته شود؟

پاسخ: گفته‏اند به اولویت قطعیه به کفایت مرة (یک بار شستن) حکم می‏کنیم، یعنی اگر شیئی با خود نجس و بدون واسطه ملاقات کرد و شما به یک بار شستن حکم کردید، در جایی که شیء دیگری با این شیء متنجِّس ملاقات کند به طریق اولی یک بار شستن کفایت خواهد کرد.

سؤال:عرض کردیم اگر شیئی به بول انسان یا بچه‏ای که غذا خور شده متنجِّس شود باید دو بار شسته شود، حال سؤال این است که اگر شیء دیگری با متنجِّسِ به بول صبی متغذی بالطعام (بچه‏ای که غذا خور شده است) ملاقات کرد و نجس شد تطهیر آن چگونه است؟ آیا یک بار شستن کفایت می‏کند یا باید دو بار شسته شود؟

پاسخ: از بعضی از روایاتی که قبلاً عرض شد، کفایت یک بار شستن در مورد متنجِّس به وسیله ملاقات استفاده می‏شود. اما طبق بحثی که در سؤال قبل مطرح شد به ذهن اولیه می‏آید که چون این ثوبی را که متنجّس به بول شده است، باید دو بار شُست ولی روایتی داریم که اگر اشکالات (یک اشکال اضمار و یک اشکال ارسال) آن را برطرف کنیم، از آن کفایت یک بار شستن استفاده می‏شود.

عَنِ الْعِيصِ بْنِ الْقَاسِمِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ أَصَابَهُ قَطْرَةٌ مِنْ طَشْتٍ فِيهِ وَضُوءٌ، فَقَالَ: «إِنْ كَانَ مِنْ بَوْلٍ أَوْ قَذَرٍ فَيَغْسِلُ مَا أَصَابَهُ»[6]؛ عیص بن قاسم است می‏گوید که از امام (ع) درباره کسی که یک قطره از طشتی که در آن وضو (وضو در اینجا به معنای وضوی اصطلاحی نیست بلکه منظور طشتی است که در آن چیزی را شسته‏اند) بوده است به او اصابت کرده است، سؤال کردم- یعنی آن آب به وسیله آن نجاست (بول) متنجّس شده است و الان قطره‏ای از آن متنجس به لباس من اصابت کرده است- حضرت (ع) فرمود: آنچه را که بول به آن اصابت کرده است، می‏شوید. «یغسله» به صورت مطلق آمده است و بر کفایتِ یک بار شستن دلالت می‏کند.

اشکال: این روایت سنداً ضعیف است چون هم مرسله است و هم مضمره لذا قابل استناد نیست.

پاسخ

اولاً: اشخاص بزرگی مثل مرحوم شهید (ره) در کتاب ذکری و مرحوم محقق (ره) در کتاب معتبر این مطلب را بدون واسطه از عیص بن قاسم نقل کرده‏اند و این خود دلیل بر اعتبار این روایت است چون اشخاصی مثل شهید (ره) و محقق (ره) اگر به روایتی اطمینان نداشته باشند آن را نقل نمی‏کنند.

ثانیاً: عیص بن قاسم شخصیتی بزرگ و دارای جلالت شأن است و از غیر معصوم (ع) چیزی را نقل نمی‏کند.

نکته: در روایت عیص بن قاسم از عبارت «فیغسل ما اصابه» استفاده شده است. شاید کسی بگوید که با توجه به اینکه بر اساس سایر روایات حکم بول روشن است که دو بار باید شسته شود و جمله «یغسل ما اصابه» در این روایت نیز حاکی از این است که آنچه به وسیله ملاقاتِ با متنجِّسِ به بول نجس باید شسته شود لکن کیفیت شستن آن بیان نشده است که عرض می‏کنیم با توجه به اینکه متنجِّسِ به بول دو بار باید شسته شود در اینجا هم که شیئی با آن متنجِّس ملاقات کرده است باید دو بار شسته شود.

لذا نمی‏توان برای اثباتِ کافی بودنِ یک بار شستن به این روایت استناد کرد.

مرحوم سید (ره) در ادامه مسأله311 فرموده است: «فلا تكفي الغسلة المزيلة لها إلّا أن يصبّ الماء مستمراً بعد زوالها، و الأحوط التعدّد في سائر النجاسات أيضاً، بل كونهما غير الغسلة المزيلة»؛ غَسله مزیله برای تطهیر کفایت نمی‏کند مگر اینکه بعد از زوال نجاست، به طور مستمر و مداوم آب ریخته شود، احتیاط در این است که در سایر نجاسات (غیر از بول) نیز تعددِ غَسل لازم است و آن دو بار شستن غیر از غَسله مزیله است. 

بنابراین برای تطهیر متنجِّسِ به سایر نجاسات (غیر از بول) یک بار شستن در صورتی کافی است که نجاست، زایل شده باشد ولی اگر به وسیله آب بخواهیم نجاست را برطرف کنیم یک مرتبه دیگر نیز باید شسته شود تا طهارت حاصل شود چون یک بار شستنی که در اینجا کفایت می‏کند بعد از غَسله مزیله است مگر اینکه این آبی که می‏ریزد بعد از زوال عین، استمرار پیدا کند که در این صورت که عین نجاست زایل شده است و همچنان آب می‏ریزد و ریختن آب استمرار دارد همان غَسله برای تطهیر نیز کافی است.

«والحمد لله رب العالمین»



[1]. بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج‏68 ، ص184.

[2]. «الرعد»:11.

[3]. کافی، ج3، کتاب طهارت، باب ابوال الدواب و ارواثها، ص57.

[4]. وسائل الشیعة، ج3، کتاب الطهارة، ابواب النجاسات، باب 8، ص405، ح2.

[5]. همان، باب 12، ص415، ح1.

[6]. همان، ج1، کتاب الطهارة، ابواب الماء المضاف، باب 9، ص215، ح14.

Please publish modules in offcanvas position.