الصلاة فی النجس 93/02/16

 

درس خارج فقه حضرت آیت الله حسینی بوشهری

موضوع کلی: احکام النجاسة                                                                               تاریخ: 16 ادیبهشت 1393
موضوع جزئی:الصلاة في النجس                                                                               مصادف با: 6 رجب 1435

سال: پنجم                                                                                                                                     جلسه: 82

 

 

 

«الحمدلله رب العالمين و صلي‌الله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»

خلاصه جلسه گذشته:

مسئله 281 : «إذا كان عنده ثوبان يعلم بنجاسة أحدهما يكرّر الصلاة ، وإن لم يتمكن إلا من صلاة واحدة يصلي في أحدهما لا عارياً، والأحوط القضاء خارج الوقت في الآخر أيضاً إن أمكن ، وإلا عارياً»[1].

اگر دو لباس داشته باشیم و علم اجمالی به نجاست یکی از دو لباس داریم مرحوم سید (ره) می‌فرماید: نماز را در هر دو لباس بجای آورد و اگر امکان خواندن دو نماز در دو لباس مشتبه نبود یک نماز در یکی از لباس‌ها بخواند لکن عریان نماز نخواند و احتیاط واجب این است که اگر برای او اماکن پذیر است در خارج وقت در لباس طاهر نماز را قضا کند و گرنه عاریاً نماز بخواند.

همان طور که قبلا عرض شد در این مسئله سه فرع مطرح شد که فرع اول این بود که اگر دو لباس داشته باشیم و علم اجمالی به نجاست یکی از دو لباس داریم در این صورت باید نماز را در دو لباس تکرار کنیم، دلیل ما هم این قاعده اصولی «العلم الاجمالی کالعلم التفصیلی منجّز لتکلیف » است، علم اجمالی مثل علم تفصیلی است و موافقت با آن واجب و مخالفت با آن حرام است پس اگر در دو لباس نماز بخواند یقین پیدا می‌کند که ذمه‌اش بری شده و وظیفه را انجام داده و چیزی به عهده‌اش نیست.

فرع دوم این این بود که شخص به خاطر عذری نمی‌تواند نماز را تکرار کند و فقط می‌تواند یک نماز بخواند، مرحوم سید(ره) می‌فرماید: در یک لباس نماز بخواند و حق ندارد عریان نماز بخواند.

عرض شد در این فرع سه احتمال وجود دارد:

احتمال اول: در یکی از آن دو لباس نماز بخواند. اگر ما قائل شدیم تستّر (ستر عورت) مقدم است پس باید در لباس نجس نماز بخواند.

احتمال دوم: عریان نماز بخواند و در لباس نجس نماز نخواند.

احتمال سوم: مخیر است بین اینکه عریان نماز بخواند یا در لباس نجس نماز.

 

 

قول مختار:

مختار ما در این مسئله عبارت از این بود که ما چون شرطیّت تستّر (وجوب ستر عورت در نماز) را از ماهیت نجاست اقوی می‌دانیم پس به وجوب صلاة در لباس نجس حکم می‌کنیم و حال که امکان تکرار برای مکلف وجود دارد باید در یکی از آن دو لباس مشتبه نماز بخواند.

علت اینکه این مسئله را مطرح می‌کنیم عبارت است از اینکه در فرع‏هایی که سابقاً مطرح شد، عرض شد اگر نمازگزار مشخصاً علم به نجاست داشت و امکان تطهیر وجود نداشت می‌تواند در لباس نجس نماز بخواند لذا در اینجا که علم به نجاست ندارد، به طریق اُولی نماز خواندن در لباسی که نجاستش مشتبه است صحیح است.

فرع سوم:  «والأحوط القضاء خارج الوقت في الآخر أيضاً إن أمكن، وإلا عارياً»

مرحوم سید (ره) در این فرع می‏فرماید: احتیاط واجب این است که اگر برای مکلف امکان دارد، در خارج وقت در لباس دیگری نماز را قضا کند و گرنه عاریاً نماز بخواند.

آنچه در مورد دو فرع قبلی مطرح شد در مورد وقت بود، که نمازگزار در وقت چه وظیفه دارد؟ و مستمسک ما قاعده اصولی «العلم الاجمالی کالعلم التفصیلی منجز لتکلیف» بود، علم اجمالی مثل علم تفصیلی است لذا موافقت با علم اجمالی واجب است و مخالفت با آن حرام و اگر تمکن دارد تکرار کند و اگر تمکن ندارد یک نماز در یک لباس بخواند.

در فرع سوم که شخص یک نماز در یک لباس مشتبه خوانده، سؤال این است که آیا خارج وقت وظیفه‌ای به عهده دارد یا ندارد؟

مرحوم سید (ره) می‌فرماید: احتیاط واجب آن است که اگر برای مکلف امکان داشت نسبت به خارج وقت در لباس طاهری نماز را قضا کند و گرنه عاریاً نماز بخواند.

معنای فرمایش مرحوم سید (ره) این است که چه در وقت و چه خارج وقت (ادا یا قضا) یقین پیدا کند که در لباس طاهر نماز خوانده و یقین به امتثال امر مولی کند و اگر نتوانست خارج وقت در لباس طاهر نماز را قضا کند باید عاریاً نماز را قضا کند.

این فرمایش سید (ره) را مورد بررسی قرار می‌دهیم به اینکه آیا خارج وقت قضا لازم است یا نه؟

مرحوم سید (ره) می‌فرماید چون شما یک نماز در لباس مشتبه خوانده‏اید ممکن است امر مولی را امتثال نکرده باشید؛ زیرا ممکن است در لباس نجس نماز خوانده باشید و چون تحصیل موافقت قطعیه واجب است بنابر احتیاط واجب در خارج وقت با لباس طاهر نماز را قضا کند تا یقین پیدا کند امر مولی را امتثال کرده است.

حق در مسئله:

به نظر می‌رسد قضا واجب نیست، چون قضا تابع فوت است و در اینجا فوتی صورت نگرفته تا قضا واجب باشد؛ زیرا شارع مقدس گفته در صورت عذر با این حالت مذکور نماز بخوان و شخص هم نماز خوانده و امر مولی را در حالت اضطرار امتثال کرده پس فوتی صورت نگرفته تا نیاز به قضا باشد.

اشکالی که به مرحوم سید (ره) وارد است این است که چرا فرموده: «وإلا عارياً»؛ اگر نتوانست لباس طاهری پیدا کند پس در خارج وقت عریان نماز را قضا کند حال اینکه قضا کردن نماز، واجب مضیق نیست و قضا نماز امری موسع است.

بر فرض فرمایش مرحوم سید (ره) را بپذیریم که در خارج وقت واجب است نمازش را قضا کند، می‌تواند صبر کند تا لباس طاهری پیدا کند و نماز را در لباس طاهر بخواند، در نتیجه فرمایش سید (ره) مبنی بر اینکه نماز را عاریاً قضا کند با واجب موسع سازگار نیست زیرا قضای نماز، واجب موسع است.

مسئله 282: «إذا كان عنده مع الثوبين المشتبهين ثوب طاهر لا يجوز أن يصلي فيهما بالتكرار، بل يصلي فيه، نعم لو كان له غرض عقلائي في عدم الصلاة فيه لا بأس بها فيهما مكرراً»[2].

اگر انسان دو لباس مشتبه دارد و یک لباس طاهر، جائز نیست در دو لباس مشتبه نماز را تکرار کند، بلکه باید در همان لباس طاهر نماز بخواند.

از عبارت مرحوم سید (ره) این مطلب استفاده می‌شود که: در هر جا امکان امتثال تفصیلی وجود دارد، امتثال اجمالی جائز نیست و در نتیجه ایشان می‌فرماید: در هر جا امکان امتثال تفصیلی وجود دارد احتیاط برای امتثال اجمالی وجهی ندارد.

مطلب دیگر اینکه گویا نظر مرحوم سید (ره) این است که در جایی که علاوه بر دو لباس مشتبه یک لباس طاهر هم دارد جزم در نیت است، یعنی در اینجا انسان می‌تواند جزم پیدا کند به اینکه نماز را در لباس طاهر خوانده است.

در جایی که امکان امتثال تفصیلی وجود دارد آیا امتثال اجمالی مجزی است یا نه؟ نظر ما این است که در جایی که امکان امتثال تفصیلی وجود دارد امتثال اجمالی مجزی است، توضیح این مطلب را ان شاء الله در جلسه آینده عرض خواهیم کرد.

«الحمدلله رب العالمين»



[1]. عروه الوثقی ج1 ص

[2]. العروة الوثقی، ج1، ص98.

 

Please publish modules in offcanvas position.