درس خارج فقه حضرت آیت الله حسینی بوشهری موضوع کلی: احکام النجاسةتاریخ: 20 اسفند 1392 سال:پنجم جلسه: 66 |
«الحمدلله رب العالمين و صليالله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»
خلاصه جلسه گذشته:
عرض کردیم مشهور معقتد است اگر نمازگزار در اثناء نماز متوجه نجاست شده و علم یا احتمال میدهد از اول نماز تا الان با حالت نجاست نماز میخوانده و کل نماز را با نجاست خوانده، این نماز صحیح است و نیازی به اعاده ندارد.
مشهور برای اثبات مدعای خود به فحوی ادلهای که آن ادله دلالت میکرد در صورتی که انسان جاهل به موضوع باشد اگر کل نماز با حالت نجاست واقع شودنمازش صحیح است،تمسک کرده به این نحو کهوقتی ما در صورتی که همه نماز با نجاست اتیان شده به صحت نماز واقع شده حکم میکنیم به طریق اولی در جایی که بخشی از نماز با حالت نجاست انجام شده به صحت صلاةحکم میکنیم.
عرض شد روایاتی وجود دارد که اگر شخصی در بین نماز متوجه نجاست شود نمازش صحیح است که ما روایت اول را ذکر و مورد بررسی قرار دادیم.
روایت اول:ﻋَﻦْﺩَﺍﻭُﺩَﺑْﻦِﺳِﺮْﺣَﺎﻥَﻋَﻦْﺃَﺑِﻲﻋَﺒْﺪِﺍﻟﻠﱠﱠﻪِ(ع)ﻓِﻲﺍﻟﺮﱠﱠﺟُﻞِﻳُﺼَﻠﱢﱢﻲﻓَﺄَﺑْﺼَﺮَﻓِﻲﺛَﻮْﺑِﻪِﺩَﻣﺎًﻗَﺎﻝَ:«ﻳُﺘِﻢﱡﱡ »[1]
از اطلاق این روایت برای صحت قول مشهور استفاده کردهاند که اگر شخصی در نماز خونی را در لباسشدید نمازش صحیح است و شامل ما نحن فیه هم میشود که از اول نماز تا الان لباسش حالت نجاست داشته.
اما این روایت دارای اطلاقاتی است که مانع استدلال میشود و ما ناچاریم آن را تقید بزنیم.
اطلاق اول:روایت اطلاق دارد و هم شاملفرضی که شخص تمکن از ازاله داشته باشد میشود و هم فرضی را که شخص تمکن از ازاله نداشته باشد شامل میشود، همچنین زمانی که تمکن از ازاله نجاست باشد هم اطلاق دارد و شامل صورتی که نجاست را ازاله کرده یا ازاله نکرده باشد میشود.
این اطلاق روایت تقیید میخورد به صورتی که شخص تمکن از ازاله نداشته باشد؛زیرا ادلهای وجود دارد که دلالت دارد به اینکه در صورتی که انسان علم به نجاست دارد نمیتواند عمدی با نجاست نماز بخواند. پس نمیشود گفت که چه تمکن از ازاله داشته باشیم چه نداشته باشیم نماز صحیح است.
اطلاق دوم:کلمه دم اطلاق دارد یعنی هم شامل خون کمتر از درهم میشود هم خونی که نماز با آن باطل است مثل دماء ثلاثه که یک ذرّه آن هم موجب بطلان است، خواه این خون قبل از نماز به لباس و بدن اصابت کرده یا در حال نماز اصابت کرده باشد.
این اطلاق هم تقید زده میشود به اینکه باید خون معفو باشد تا نماز صحیح باشد. پس معنی ندارد که حضرت (ع) بفرمایند: وجود هر نوع خونی(بیشتر از درهم و خون ثلاثه) در نماز اشکال ندارد.در حالی که مدعای مشهور خون کمتر از درهم نبود بلکه آنها میگویند اگر در لباسش خونی دید و علم پیدا کرد تمام اجزاء سابق نماز را با این خون بجای آورده مشکل ندارد اگر این اطلاق تقید خورد به خون کمتر از درهم میگوییم منظور امام (ع) این است که خون کمتر از درهم اشکال ندارد پس بنابراین مدعی مشهور را ثابت نمیکند.
اطلاق سوم: امر امام (ع)به اتمام نماز اطلاق دارد و هم شاملآن جایی است کهقبل از نماز متوجه نجاست شود هم شامل جایی که در اثناء نماز متوجه نجاست شود.
ادلهای داریم که دلالت دارد بر اینکه اگر کسی قبل از نماز لباسش نجس بود و با نجاست نماز خواند نمازش باطل است لذا این اطلاق مقید میشود به فرضی که در اثناء نماز متوجه نجاست شده باشد.
اگر این اطلاق هم مقید شود باز مدعای مشهور را اثبات نمیکند؛ چون مدعای مشهور این بود که اگر از اول نماز لباش نجس باشد نماز صحیح است. و اینکه حضرت (ع) می فرمایند: «ﻓَﺄَﺑْﺼَﺮَﻓِﻲﺛَﻮْﺑِﻪِﺩَﻣﺎً»، منظور نجاستی است که در بین نماز عارض میشود.
نتیجه اینکه روایت فوق نمیتواند مدعای مشهور را اثبات کند.
روایت دوم:ﻋَﻦْﻋَﺒْﺪِﺍﻟﻠﱠﱠﻪِﺑْﻦِﺳِﻨَﺎﻥٍﻋَﻦْﺃَﺑِﻲﻋَﺒْﺪِﺍﻟﻠﱠﱠﻪِ(ع)ﻗَﺎﻝ:َ«ﺇِﻥْﺭَﺃَﻳْﺖَﻓِﻲﺛَﻮْﺑِﻚَﺩَﻣﺎًﻭَﺃَﻧْﺖَﺗُﺼَﻠﱢﱢﻲﻭَﻟَﻢْﺗَﻜُﻦْﺭَﺃَﻳْﺘَﻪُﻗَﺒْﻞَﺫَﻟِﻚَﻓَﺄَﺗِﻢﱠﱠﺻَﻠَﺎﺗَﻚَﻓَﺈِﺫَﺍﺍﻧْﺼَﺮَﻓْﺖَﻓَﺎﻏْﺴِﻠْﻪُﻗَﺎﻝَﻭَﺇِﻥْﻛُﻨْﺖَﺭَﺃَﻳْﺘَﻪُﻗَﺒْﻞَﺃَﻥْﺗُﺼَﻠﱢﱢﻲَﻓَﻠَﻢْﺗَﻐْﺴِﻠْﻪُﺛُﻢﱠﱠﺭَﺃَﻳْﺘَﻪُﺑَﻌْﺪُﻭَﺃَﻧْﺖَﻓِﻲﺻَﻠَﺎﺗِﻚَﻓَﺎﻧْﺼَﺮِﻑْﻓَﺎﻏْﺴِﻠْﻪُﻭَﺃَﻋِﺪْﺻَﻠَﺎﺗَﻚَ»[2]
امام صادق (ع)میفرمایند: اگر در لباست خونی دیدی در حالی که مشغول نماز خواندن بودی و این خون را قبل از نماز ندیده بودی، نمازت را تمام کن و بعد که نماز را تمام کردی خون را بشوی اما اگر خون را قبل از نماز دیده بودی و آن را تطهیر نکرده بودی و وارد نماز شدهای و بعددرحال نماز مجدد خون را دیدی نماز را رها کن و خون را بشوی سپس نمازت را اعاده کن.
مشهور گفتهاند اگر کسی در اثناء نماز خونی را در لباسش دید و این خون را قبل از نماز ندیده بود لازم است نمازش را تمام کند و بعد از نماز لباسش را تطهیر کند. مشهور به قسمت اول روایت تمسک کردهاند که حضرت فرموده «ﺇِﻥْﺭَﺃَﻳْﺖَﻓِﻲﺛَﻮْﺑِﻚَﺩَﻣﺎًﻭَﺃَﻧْﺖَﺗُﺼَﻠﱢﱢﻲﻭَﻟَﻢْﺗَﻜُﻦْﺭَﺃَﻳْﺘَﻪُﻗَﺒْﻞَﺫَﻟِﻚَﻓَﺄَﺗِﻢﱠﱠﺻَﻠَﺎﺗَﻚَ»؛شخصدر اثناء نماز خونی را در لباسش دیده و قبل از نماز نمیدانسته لباس یا بدنش خونی بوده و هر چند الان علم پیدا کرده که این خون از اول نماز تا الان بوده، حضرت (ع) فرموده: مشکلی نیست و نماز را تمام کن.
اشکال:
این روایت اطلاق ندارد که شامل خون معفو یا غیر معفوشود، چون امام (ع) در قسمت دوم روایت امر کردهاند که لباست را بشوی سپس نماز را اعاده کن «ﻭَﺇِﻥْﻛُﻨْﺖَﺭَﺃَﻳْﺘَﻪُﻗَﺒْﻞَﺃَﻥْﺗُﺼَﻠﱢﱢﻲَﻓَﻠَﻢْﺗَﻐْﺴِﻠْﻪُﺛُﻢﱠﱠﺭَﺃَﻳْﺘَﻪُﺑَﻌْﺪُﻭَﺃَﻧْﺖَﻓِﻲﺻَﻠَﺎﺗِﻚَﻓَﺎﻧْﺼَﺮِﻑْﻓَﺎﻏْﺴِﻠْﻪُﻭَﺃَﻋِﺪْﺻَﻠَﺎﺗَﻚ» ولی از جهت دیگر مطلق است و آن این است که این خون در اثناء نماز حادث شده باشد یا قبل از نماز؛ چون حضرت (ع) فرمودند: «ﺇِﻥْﺭَﺃَﻳْﺖَﻓِﻲﺛَﻮْﺑِﻚَﺩَﻣﺎًﻭَﺃَﻧْﺖَﺗُﺼَﻠﱢﱢﻲﻭَﻟَﻢْﺗَﻜُﻦْﺭَﺃَﻳْﺘَﻪُﻗَﺒْﻞَﺫَﻟِﻚَﻓَﺄَﺗِﻢﱠﱠﺻَﻠَﺎﺗَﻚَ»لذا اطلاق این بخش از روایت،هم شامل جایی میشود که خون قبل از نماز اصابت کرده باشد یا در اثناء نماز ولیما این اطلاق را به قرینه سایر روایات (روایاتی که میگفت اگر از ابتدا میدانسته لباسش نجس است نمازش باطل است) مقید میکنیم به جایی که شخص در اثناء نماز متوجه شده باشد لباسش متنجس به خون شده در حالی که مدعای مشهور این بود که در صورتی هم که شخص از قبل علم به نجاست داشته نمازش صحیح است.بنابرایننمیتوان برای مدعای مشهور به این اطلاق استدلال کرد؛ زیرااین اطلاق تقیید خورده به جایی که شخص در اثناء نماز متوجه شده لباسش نجس است.
منظور از (ﻓَﺄَﺗِﻢ) که در روایت آمدهنشکستن نماز است و منظور شستن یا نشستن نجاست نیست و کیفیت تمام کردن نماز مربوط به جایی که تمکن از ازاله داشته باشد به این صورت که یا باید نجاست را بر طرف کند یا لباسش را عوض کند (البته در صورتی که خللی به نماز وارد نشود) و نمازش را تمام کند.
«الحمدلله رب العالمين»