فقه

 

 

 

 

 

 

 

 

«الحمدلله رب العالمين و صلي‌الله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»

خلاصه جلسه گذشته:

بحث در حرمت تنجیس مشاهد مشرفه بود، عرض کردیم در رابطه با مشاهد مشرفه دو فرض متصور است:

فرض اول: تنجیس مشاهد مشرفه و ترک ازاله از آنجا موجب هتک حرمت می‏شود هم تنجیس حرام است و هم ترک ازاله.

دلیلی که اقامه شد عبارت بود از هتک حرمت و تعظیم شعائر، یعنی ملاک در حرمت و عدم حرمت تنجیس و وجوب و عدم وجوب ازاله، هتک حرمت بود که چون نجاست موجب هتک حرمت مشاهد مشرفه می‏شود تنجیس آن حرام و ازاله نجاست واجب است.

فرض دوم: تنجیس و ترک ازاله موجب هتک حرمت مشاهد مشرفه نیست. سؤالی که در اینجا مطرح شد این بود که آیا تجیس حرام است و ازاله هم واجب و آیا بین تنجیس و ازاله ملازمه است؟ یا می­شود قائل به تفکیک شد و در عین حال که ملتزم به حرمت تنجیس باشیم بگوییم ازاله نجاست واجب نیست؟

گفته شد هم مرحوم سید (ره) و هم مرحوم آقایی خویی( ره)  قائل به تفکیک شده‏ و فرموده‏اند تنجیس چه موجب هتک حرمت بشود چه نشود حرام است ولی ازاله در جایی که موجب هتک حرمت بشود واجب اما در جایی که موجب هتک حرمت نشود واجب نیست.

کلام مرحوم آقای خویی (ره):

مرحوم آقایی خویی (ره) فرمودند: حرمت تنجیس مشاهد مشرفه تابع حرمت تنجیس مسجد نیست و تنجیس مشاهد مشرفه در هر حال حرام است چه قائل به تنجیس مساجد باشیم یا نباشیم؛ چون مساجد ملک کسی نیست چون ملک خداست و مثل سائر مباحات است و برای تصرف و تنجیس دلیل می­خواهد هر چند در بحث مسجد ما دلیل داشتیم ولی در مشاهد چه ملک امام باشد و چه ملک مسلمین در هر صورت تنجیس آن حرام است؛ چون خلاف وقف است که «الوقوف علی ما حسب ما یقفها اهلها»  و نظر واقف بر طهارت و پاکیزگی موقوفه است لذا برای تأمین نظر واقف باید از نجس کردن آن خود داری و نسبت به تطهیر آن اقدام کرد.

اشکال به مرحوم آقای خویی (ره):

ایشان فرمودند: در مورد مشاهد مشرفه آنجایی که نجاست موجب هتک حرمت نیست تنجیس حرام اما ازاله نجاست واجب نیست؛ زیرا ما برای تطهیر دلیل نداریم. ممکن است گفته شود منافات عدم ازاله نجاست با شعائر الله دلیل محسوب می‏شود و خودِ تعظیم شعار الهی که یکی از مصادیق آن مشاهد مشرفه است دلیل بر وجوب ازاله نجاست از این اماکن می‏باشد چنانچه خود خداوند متعال می‏فرماید:

«ذلِكَوَمَنْيُعَظِّمْحُرُمَاتِاللَّهِفَهُوَخَيْرٌلَهُعِنْدَرَبِّهِوَأُحِلَّتْ لَكُمُ الْأَنْعَامُ إِلاَّ مَا يُتْلَى عَلَيْكُمْ فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثَانِ وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ».[1]

و«ذلِكَوَمَنْيُعَظِّمْشَعَائِرَاللَّهِفَإِنَّهَامِنْتَقْوَىالْقُلُوبِ»[2]، لذا با توجه به این دو آیه شریفه تعظیم شعائر الهی واجب است و یکی از مصادیق تعظیم شعائر مشاهد مشرفه است بنابراین تنجیس آنها حرام و ازاله نجاست از آنها به خاطر حفظ شعائر الهی واجب است.

پاسخ مرحوم آقایی خویی(ر­ه):

ما دلیلی بر تعظیم شعائر مطلقا نداریم، بله اگر دلیلی بر تعظیم شعائر در مورد خواصی داشتیم قبول می­کنیم. اما دلیلی نداریم که تعظیم شعائر مطلقا واجب است.

تعظیم شعائر ذو مراتب است و شما در مقام عمل ملتزم به همه مراتب تعظیم شعائر نیستید. لذا سخن شما که گفتید در صورتی هم که نجاست موجب هتک حرمت مشاهد مشرفه نشود ازاله نجاست واجب است و دلیلی این امر را تعظیم شعائر می‏دانید، صحیح نیست. لذا این گونه نیست که همه جا بتوان به دلیل تعظیم شعائر تمسک کرد.

آقایی خویی (ر­ه) در نهایت می­فرماید: بین حرمت تنجیس و ازاله نجاست ملازمه وجود ندارد. چون دلیلی بر وجوب ازاله نجاست در جایی که نجاست موجب هتک حرمت نشود وجود ندارد و دلیل تعظیم شعائر هم که به آن اشاره شد التزام آور نیست.

توجه به دو نکته لازم است:

اول: بعید می­دانیم که در حین وقف، طهارت شرط مشاهد مشرفه باشد. بنابراین نمی­شود گفت چون تنجیس با نظر واقف منافات دارد حرام است.

دوم: در صورتی که قبول کنیم رعایت طهارت و نجاست موقوفه نزد واقف مهم و مورد لحاظ بوده، پس همانطور که عدم تنجیس مورد نظر واقف است، طهارت و پاکیزگی هم موافق نظر واقف است یعنی اگر تنجیس خلاف وقف است عدم ازاله هم خلاف وقف است. بنابراین ملاحظه نظر واقف هم در حدوث شرط است هم در بقا. یعنی ازله نجاست هم مثل حرمت تنجیس واجب خواهد بود تا نظر واقف رعایت شود. لذا تفکیک بین حکمین ( حرمت تنجیس و وجوب ازاله ) در جایی که هتک نباشد صحیح نیست.

نتیجه اینکه در جایی هم که نجاست موجب هتک حرمت مشاهد مشرفه نشود تنجیس حرام و ازاله نجاست واجب است.

«والحمد لله رب العالمین».