ملاقات با نجاست در باطن بدن92/06/31

 

درس خارج فقه حضرت آیت الله حسینی بوشهری

موضوع کلی: کیفیت تنجّس متنجّسات تاریخ:31شهریور 1392

موضوع جزئی:ملاقات با نجاست در باطن بدنمصادف با: 16ذی‏القعده1434سال:پنجم جلسه:3

«الحمدلله رب العالمين و صلي‌الله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»

خلاصه جلسه گذشته:

مرحوم سید (ره) در مسئله 241 که در جلسه گذشته ذکر شد فرمودند: ملاقات با نجس در باطن بدن موجب تنجیس نیست، لذا مثال زدند و گفتند آنچه از بینی خارج می‏شود طاهر است البته با قید اینکه آلوده به خون نباشد، در ادامه فرمودند اگر از بیرون چیزی داخل بینی شود و با خون ملاقات کند احتیاط این است که از آن اجتناب شود. عرض کردیم در این مسئله چهار صورت متصور است: فرض اول که مطرح شد این بود که هم نجاست و هم ملاقات کننده با آن در باطن باشد، مانند خونی که در رگ‏های بدن است، عرض کردیم بر امثال خونی که در رگ‏های بدن جریان دارد و غائطی که داخل بدن است، عنوان نجاست بار نمی‏شود.

مؤید: مواردی در فقه وجود دارد، مثل وذی، ودی، مدی و امثال آن که بعضی مربوط به ملاعبه، بعضی دیگر مربوط به بعد از منی و بعضی هم مربوط به بعد از خروج بول است، محکوم به طهارت هستند در حالی که اینها از مجرای بول عبور می‏کنند، اما بر آنها حکم طهارت بار می‏شود نه نجاست و این دلیل بر این است که اگر آن شیءِ نجس و ملاقی با آن در باطن بدن باشد محکوم به طهارت است.

فرض دوم:

صورت دوم مربوط به جایی است که نجاست عنوان خارجی پیدا می‏کند و آنچه با آن ملاقات می‏کند از اجزاء باطنی است، پس نجاست عنوان خارجی دارد لکن ملاقا از اجزاء باطنی است. مثالی که فقهاء زده‏اند این است که انسان مایعی را بخورد که متنجِّس است، حال سؤال این است که آیا حلق و دهان که با این مایع نجس ملاقات کرده، نجس می‏شود یا نه؟ از کلام مرحوم سید (ره) و سایر فقهاء استفاده می‏شود این فرض هم محکوم به طهارت است و گفته‏اند فرقی هم از این جهت نیست که آن اجزاء از اجزاء محسوسه یا غیر محسوسه باشند.

دلیل:

دلیلی که بر این مطلب اقامه شده روایت عبدالحمید بن دیلم است:عَنْ عَبْدِ الْحَمِيدِ بْنِ أَبِي الدَّيْلَمِ قَالَ: «قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) رَجُلٌ يَشْرَبُ الْخَمْرَ- فَبَصَقَ فَأَصَابَ ثَوْبِي مِنْ بُصَاقِهِ قَالَ لَيْسَ بِشَيْ‌ءٍ»[1]؛ عبد الحمید بن ابی دیلم می‏گوید: از امام صادق (ع) در مورد مردی سؤال کردم که خَمر می‏نوشد و آب دهنش را بیرون می‏ریزد و آن آب به لباس من اصابت می‏کند، آیا لازم است از این لباس اجتناب کنم؟ حضرت (ع) فرمودند: اشکالی ندارد و اجتناب لازم نیست.

از این روایت استفاده شده که اگر قرار بود به صرف ملاقات نجاست خارجی با باطن، به نجاست آن حکم شود باید در این مورد که شخص شرب خمر کرده، آب دهان او هم متنجِّس باشد و پرهیز از آن لازم باشد و از اینکه امام (ع) فرمودند اجتناب از لباسی که با آب دهان شارب الخمر ملاقات داشته لازم نیست استفاده می‏شود صرف ملاقات نجاست خارجی با باطن موجب نجاست نمی‏شود.

فرض سوم:

نجاست، باطنی است و ملاقی، جنبه خارجی بودن پیدا می‏کند؛ مثل دندان‏های مصنوعی که شیء خارجی تلقی می‏شود، حال اگر خونی از لثه بیرون آمد و به این دندان‏های مصنوعی اصابت کرد آیا نجس می‏شود یا نه؟همچنین سوزنی که برای تزریق دارو به بدن مورد استفاده قرار می‏گیرد، که این سوزن شیء خارجی و پاک است اما وقتی وارد بدن می‏شود با خون تماس می‏گیرد، سؤال این است که آیا این سوزن بعد از اینکه وارد بدن شد و با خون داخل بدن تماس داشت نجس می‏شود یا نه؟ خود این صورت (نجاست باطنی و ملاقی با آن خارجی است) دو فرض دارد:

فرض اول: اینکه نجاست باطنی در جوف و باطن بدن است ومحسوس و قابل دیدن نیست.

فرض دوم: نجاست باطنی اما مثل داخل بدن نیست که سوزن در آن داخل می‏شود بلکه مثل خونی است که در دهان یا بینی است که هر چند نجاست باطنی بر آن اطلاق می‏شود ولی محسوس است.

در فرض اول که جسم خارجی با نجاست باطنیِ غیر محسوس ملاقات می‏کند به طهارت آن حکم می‏شود، پس سوزنی که برای تزریق دارو وارد بدن می‏شود، بعد از خروج در صورتی که خونی همراه آن نباشد-اگر خون همراه آن باشد محکوم به نجاست است و امر به غَسل (امر به شستن) که در روایات آمده شامل آن می‏شود- محکوم به طهارت است، چون دلیلی بر نجاست خون در جوف بدن نداریم تا چه رسد به اینکه عنوان منجِّسِ بودن را بر ملاقی آن که سوزن باشد اطلاق کنیم، چون ادله‏ای که دلالت بر نجاست اینها می‏کند مختص به خون خارجی است نه خون داخلی، بله اگر خونِ خارجی باشد مثل اینکه دست انسان خونی شود نجس و امر به غَسل آن می‏شود.

در فرض دوم که جسم خارجی با نجاست باطنیِ محسوس ملاقات می‏کند مثل خونی که در دهان وجود دارد، مرحوم آقای خویی (ره) در این صورت هم قائل به نجاست شده و می‏فرماید: به حسب عرف جسم خارجی با نجاست ملاقات کرده و این نجاست باطنیِ محسوس حکم نجاست خارجی را پیدا می‏کند و نمی‏توان آن را در ذیل نجاست باطنی قرار داد و معامله‏ای که عرف با چنین نجاستی می‏کند معامله نجاست خارجی است هر چند در داخل دهان است. البته بعضی می‏گویند: ادله قصور دارد و همان گونه که درباره نجاستِ باطنیِ غیر محسوس گفتیم ادله دال بر نجاست شاملش نمی‏شود، ادله شامل نجاست باطنیِ محسوس هم نمی‏شود. اما ما نظر مرحوم آقای خویی را ترجیح می‏دهیم،پس اگر شیئی خارجی با خونی که داخل دهان است ملاقات کند، این ملاقات باعث نجاست آن شیء خواهد شد.

فرض سوم:

نجاست و ملاقی هر دو در خارج‏اند لکن باطن، ظرف ملاقات برای آن دو محسوب می‏شود مثل اینکه دندان‏های مصنوعی انسان داخل دهان انسان است و انسان آبی را که متنجِّس است مزمزه می‏کند و این آب به دندان مصنوعی اصابت می‏کند که نجاست و ملاقی هر دو امر خارجی هستند لکن این ملاقات در دهان که باطنِ بدن محسوب می‏شود صورت می‏گیرد، حال سؤال این است که آیا در اینجا به نجاست دندان مصنوعی حکم می‏شود یا نه؟ و آیا می‏توان گفت چون ملاقات با نجاست در باطن صورت گرفته دندان نجس نمی‏شود؟

پاسخ این است که در اینجا نمی‏توان به طهارت ملاقی (دندان مصنوعی) حکم کرد.

دلیل:

دلیل بر این مطلب موثقه عمار ساباطی است؛ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَى السَّابَاطِيِّ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (ع) عَنْ رَجُلٍ يَجِدُ فِي إِنَائِهِ فَأْرَةً وَ قَدْ تَوَضَّأَ مِنْ ذَلِكَ الْإِنَاءِ مِرَاراً أَوِ اغْتَسَلَ مِنْهُ أَوْ غَسَلَ ثِيَابَهُ وَ قَدْ كَانَتِ الْفَأْرَةُ مُتَسَلِّخَةً فَقَالَ:«إِنْ كَانَ رَآهَا فِي الْإِنَاءِ قَبْلَ أَنْ يَغْتَسِلَ أَوْ يَتَوَضَّأَ أَوْ يَغْسِلَ ثِيَابَهُ ثُمَّ فَعَلَ ذَلِكَ بَعْدَ مَا رَآهَا فِي الْإِنَاءِ فَعَلَيْهِ أَنْ يَغْسِلَ ثِيَابَهُ وَ يَغْسِلَ كُلَّ مَا أَصَابَهُ ذَلِكَ الْمَاءُ وَ يُعِيدَ الْوُضُوءَ وَ الصَّلَاةَ»[2]؛ عمار ساباطی از امام صادق (ع) در مورد شخصی سؤال کرد که در ظرفش موشی را می‏بیند در حالی که مکرر از آب این ظرف وضوء گرفته یا با آب آن غُسل کرده یا لباسش را با آن آب شسته در حالی که موشی که در این ظرف بوده از هم پاشیده شده، حضرت (ع) فرمودند: اگر قبل از اینکه غُسل کند یا وضوء بگیرد یا لباسش را در آن بشوید موش را در ظرف مورد نظر مشاهده کرده و بعد با آن آب غسل کرد یا وضوء گرفت یا لباسش را با آن آب شست، در این صورت بر او لازم است که لباسش را بشوید و هر آنچه را که به آن آب اصابت کرده نیز باید بشوید و غسل و وضویی هم که با آن آب گرفته باید اعاده کند و نمازی را هم که خوانده باید اعاده نماید.

تقریب استدلال:کیفیت استناد به این روایت بر ما نحن فیه از عبارت «يَغْسِلَ كُلَّ مَا أَصَابَهُ ذَلِكَ الْمَاءُ» استفاده می‏شود به این بیان که «کل ما أصابه» شامل هر چیزی می‏شود اعم از آنکه آن چیز در خارج باشد یا در باطن و فرقی هم نمی‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏کند آن شیءِ باطنی خودش شیء خارجی باشد و داخل شده باشد یا امر خارجی نباشد، لذا کسی که در زمان وضوء گرفتن با آبِ نجس مزمزمه کند و آن آب با دندان مصنوعی داخل دهان او ملاقات کند، باعث نجس شدن دندان مصنوعی می‏شود. پس تقریب استدلال به این روایت این است که حضرت فرمودند: «یغسل کل ما اصابه» یعنی اگر انسان در مقام وضوء با آب متنجِّس مزمزه کند و آن آب به دندان مصنوعی داخل دهان او اصابت کند دندان نجس می‏شود هر چند دندان در باطن بدن (دهان) قرار دارد.

«والحمد لله رب العالمین»



[1]. وسائل الشیعة، ج3، ص473، باب 39 من ابواب النجاسات، حدیث1.

[2].همان، ج1، ص142، کتاب الطهارة، باب4 من ابواب الماء المطلق، حدیث1.

Please publish modules in offcanvas position.