درس خارج فقه حضرت آیت الله حسینی بوشهری موضوع کلی: طهارت یا نجاست غساله حمام تاریخ: 21 بهمن 1391 موضوع جزئی: اقوال در مسئله مصادف با: 28 ربیع الاول 1434 سال: چهارم جلسه: 57 |
«الحمدلله رب العالمين و صليالله علي محمد و آله الطاهرين و اللعن علي اعدائهم اجمعين»
خلاصه جلسه گذشته:
بحث در طهارت یا نجاست غساله حمام بود. مرحوم سید فرمودند غساله حمام پاک است هرچند عدهای به نجاست آن قائل شدهاند، البته احتیاط در اجتناب از این غساله است. عرض کردیم در این رابطه دو دیدگاه وجود دارد؛ اول: قائلین به نجاست و دوم: قائلین به طهارت. ادله قائلین به نجاست را بر اساس روایاتی که وجود داشت مطرح کردیم و گفتیم این روایات بر نجاست غساله حمام دلالت ندارد، چه اغتسال را به معنای اصطلاحی آن و چه به معنای لغوی آن بگیریم، دلیل ما بر این مطلب هم این بود که تعلیل مطرح شده در این روایات، شامل بعضی از این مواردی که در تعلیل بیان شده نمیشود؛ مثلاً تعلیلی بیان شده بود که چون جُنب و ولد الزنا در غساله حمام، غسل میکند این غساله نجس است که ما سابقاً بحثهای مربوط به جنب و ولد الزنا را به صورت مفصل بیان کردیم و گفتیم بدن اینها نجس نیست – البته منهای نجاست ظاهری شخص جنب - لذا ما این روایات را حمل بر قذارت معنوی کردیم نه نجاست ظاهری که وجوب از آن استفاده میشود.
روایات دال بر طهارت غساله حمام:
روایت اول: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: «قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) الْحَمَّامُ يَغْتَسِلُ فِيهِ الْجُنُبُ وَ غَيْرُهُ أَغْتَسِلُ مِنْ مَائِهِ قَالَ: نَعَمْ، لَا بَأْسَ أَنْ يَغْتَسِلَ مِنْهُ الْجُنُبُ وَ لَقَدِ اغْتَسَلْتُ فِيهِ ثُمَّ جِئْتُ فَغَسَلْتُ رِجْلَيَّ وَ مَا غَسَلْتُهُمَا إِلَّا مِمَّا لَزِقَ بِهِمَا مِنَ التُّرَابِ»[1]؛ محمد بن مسلم از امام (ع) سؤال میکند: آیا از آب حمامی که شخص جنب و غیر او در آن غسل میکند میتوانم استفاده کنم؟ حضرت فرمودند: اشکالی ندارد و خود من هم در این آب غسل کردم و هنگام آمدن پاهایم را شستم و علت شستن پاها به خاطر نجاست نبود بلکه به خاطر این بود که به خاک آلوده شده بود.
روایت دوم: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: «رَأَيْتُ أَبَا جَعْفَرٍ (ع) جَائِياً مِنَ الْحَمَّامِ وَ بَيْنَهُ وَ بَيْنَ دَارِهِ قَذَرٌ، فَقَالَ: لَوْ لَا مَا بَيْنِي وَ بَيْنَ دَارِي مَا غَسَلْتُ رِجْلِي وَ لَا نَحَيْتُ مَاءَ الْحَمَّامِ.»[2]؛ میگوید: امام باقر (ع) را دیدم که از حمام برمیگشت و فاصله حمام تا خانه ایشان نجاستی بود، امام (ع) فرمودند: اگر بین حمام و خانه، این نجاست نبود پایم را نمیشستم. این روایت دال بر این است که غساله حمام پاک است.
روایت سوم: موثقه زرارة، قال: رأیت ابا جعفر (ع) یخرج من الحمّام فیمضی کما هو لایغسل رجلیه حتی یصلّی»[3] میگوید: امام باقر (ع) را دیدم که از حمام خارج شد و به راه خود ادامه دادند و بدون اینکه پاهای خود را بشویند شروع به خواندن نماز کردند؛ معنای این مطلب این است که غساله حمام نجس نیست.
روایاتی که ذکر شد میتواند دال بر این باشد که غساله حمام پاک است؛ چون در این روایات امام (ع) در عین حال که پاهایش با غساله حمام تماس داشته آنها را نشسته و اگر این غساله نجس بود پای امام چه به زمین حمام اصابت کرده بود و چه به غساله آن، نجس میشد. بنابراین اخبار مانع را باید بر کراهت حمل کنیم علاوه بر اینکه اگر نجاست غساله را بخواهیم بپذیریم نسبت به حمامهایی صدق میکند که محل رفت و آمد یهود و نصاری و نواصب است اما نمیشود از آن موارد تعدی کرد مثل حمامهایی که در جاهایی قرار دارد که دیگران از آن استفاده نمیکنند.
اشکال:
تنها اشکالی که ممکن است در اینجا مطرح شود این است که هر کس میخواهد در حمام غسل کند شاید عادتاً این گونه نباشد که نخست بدنش را پاک کند و بعد به خاطر غسل کردن وارد حمام شود بلکه ممکن است با همان نجاست وارد حمام شود و بدنش را در حمام بشوید، بنابراین آبی که با بدنش ملاقات میکند متنجس است و غساله هم مجموعه آبهای جمع شده است.
پاسخ:
حمامهای موجود در عصر ائمه (ع) حمامهایی بوده که از حوزچههای کوچکی برخوردار بوده و افراد در آنها غسل میکردند و این حوزچهها به خزانه متصل بوده بنابراین تمام این حوزچهها دارای مادّه بوده است، در نتیجه نمیشود به نجاست آنها حکم کرد.
«والحمد لله رب العالمین»
[1]. وسائل الشیعة، ج1، کتاب الطهارة، باب 9 من ابواب الماء المضاف.
[2]. همان، باب 7 من ابواب الماء المطلق.
[3]. همان، ج2، کتاب الطهارة، باب 9 من ابواب الماء المضاف، ص153.